Polskie poznawanie świata

Religia

Zobacz także Badania ośrodka Poznańskiego

Religia

Religia starożytnego Egiptu charakteryzowała się licznym panteonem bóstw. W toku dziejów kolejne pokolenia dodawały własne wierzenia do już istniejących, na znaczeniu zyskiwały bóstwa lokalne, a ich kult zaczynał obejmować cały kraj. Tak było np. z Amonem, który zyskał na znaczeniu dopiero w czasach Średniego Państwa, a po zasymilowaniu z Re, już jako Amon-Re, stał się najważniejszym, uniwersalnym bóstwem egipskim, a służący mu kapłani stali się potężną władzą w kraju.

 

Również na czasy Średniego Państwa datuje się rozwój kultu boga sztuki wojennej – Montu. W okresie XII dynastii w Abydos rozwinął się kult Ozyrysa – władca świata podziemnego, uosobienie śmierci i zmartwychwstania. W czasach Nowego Państwa upowszechnił się kult Nut,a w Okresie Późnym na znaczeniu zyskała Neit – bogini z miasta Sais w Delcie. Niektóre jednak od początku istnienia państwa miały charakter powszechny. Były to: Horus, Re, Ptah, Ozyrys. Niektóre bóstwa według lokalnych systemów wierzeń, miały siłę stwórczą, tzn. brały udział w stworzeniu świata i człowieka. Taką funkcję miał mieć Atum-Re – bóg-stwórca według systemu opisującego powstanie świata wypracowanego w mieście Heliopolis, Ptah – bóstwo okręgu memfickiego, a także Toth – główny bóg-stwórca według koncepcji powstałej w Hermopolis. Obok nich występuje szereg bóstw mających ważne funkcje z punktu widzenia Egipcjanina. Były to bóstwa opiekuńcze, mające pod swoją „opieką” samego człowieka (Hathor), w tym faraona (Horus) jak różne aspekty ludzkiego życia – pismo (Thot), płodności (Min), urodzaju (Geb), wylewów Nilu (Hapi, Chnum) ,wody – jezior, mokradeł (Sobek), zmarłych i zaświatów (Anubis, Neftyda), macierzyństwa i kobiet (Bastet), domów (Bes i Toeris), księżyca (Chonsu), wojny (Montu) i wojowników (Neit). Niszczycielską siłę, wcielenie zła stanowił Set. Jego postrzeganie i funkcja miały jednak charakter dwoisty. Z jednej strony patronował on pustyniom i oazom, kupcom, karawanom i żołnierzom. Stał się jednym z głównych bóstw Górnego Egiptu i opiekunem faraona. Z drugiej zaczęto go postrzegać jako element negatywny, sprawcę wszelkiego zła i nieszczęść.

Większość bóstw egipskich była identyfikowana ze zwierzętami lub miała ich cechy i wygląd. I tak np. Toth występował pod postacią pawiana, Sobek – krokodyla, Anubis- szakala, Montu – gryfa a później byka, Bastet miała głowę lwicy a Hathor krowy. Chum miał głowę barana, Chum – sokoła lub ibisa, a Horus – sokoła. Set „składał się” z postaci ludzkiej z głową szakala. Formę czysto ludzką miały: Ozyrys, Izyda, Amon, Hapi, Mut, Neftyda, Neit, Ptah.

Odstępstwem od politeizmu był okres amarneński, gdy pozycję jedynego bóstwa miał sprawować Aton – przedstawiany pod postacią tarczy słonecznej z promieniami zakończonymi dłońmi. Jego kult nie przyjął się jednak powszechnie i właściwie poza stolicą, Achetaton – nie był szerzej znany. Po śmierci Echnatona – faraona reformatora religijnego, kult Atona upadł, a do łask na dworze królewskim wróciły tradycyjne bóstwa.

Starożytni Egipcjanie czcili również zwierzęta. Świętym zwierzęciem Ptaka był byk Apis, bogini Bastet – kot, a Thota –pawian. Poza nimi czczono również krokodyle, węże, ibisy. Kulty te pozostawiły po sobie wielkie cmentarzyska zmumifikowanych zwierząt, a miejsca te stawały się centrami pielgrzymkowymi.

Powstanie świata miało bezpośredni związek z uporządkowaniem panującego wcześniej chaosu. To z niego wyłoniły się niebo i ziemia, bogowie i ludzie. Na straży zachowania tego porządku, czyli maat stał faraon. Był on przedstawicielem boga na ziemi od zarania dziejów Egiptu. Na ziemi był Horusem, a po śmierci stawał się Ozyrysem i panem zaświatów. Na początku dziejów Egiptu Ozyrysem mógł stać się po śmierci jedynie faraon jednak w miarę upływu czasu każdy zmarły mógł się z nim utożsamiać. Silna wiara w odrodzenie po śmierci i kontynuowanie życia na Polach Ozyrysa, czyli w Zaświatach, na wzór życia doczesnego, oparta była na obserwacji zjawisk przyrody. Regularne wylewy Nilu pozwalały na coroczne odradzanie się pól. Podobnie było z obserwowaniem cyklu dnia i nocy i biegu słońca po niebie. Co dzień rano „rodziło się” ono na wschodzie, by pod koniec dnia zakończyć życie na zachodzie. Obserwacje te znalazły swoje odzwierciedlenie w egipskiej myśli religijnej i silnej wierze w życie po śmierci. Żeby jednak życie to mogło być kontynuowane, zmarły musiał zadbać o zachowanie swojego ciała i imienia po śmierci. Stąd rozwój praktyki mumifikacji oraz inskrypcje na stelach, w grobowcach, na sarkofagach, papirusach i posągach. Pierwsze ślady praktykowania mumifikacji datowane są na IV dynastię. Sztuka ta rozwijała się z upływem czasu. Z ciała usuwano wnętrzności, a najważniejsze organy wkładano do tzw. urn kanopskich. Ciało osuszano w natronie, nacierano olejkami, wypełniano bandażami nasączonymi żywicą, a następnie owijano w bandaże i wkładano do sarkofagu. Aby zmarły mógł spokojnie korzystać z życia w zaświatach niezbędne było mu pożywienie składane w formie ofiar. W praktyce przedstawienia tych ofiar, które należały się zmarłemu po śmierci, znajdowały się na stelach grobowych i w samym grobowcu. Bogate wyposażenie grobów miało zapewnić takie same luksusy, jakie zmarły miał na tym świecie. Nawet ubodzy Egipcjanie dbali o to by w grobie znalazły się przedmioty najpotrzebniejsze w codziennym życiu. Pewność, że dostąpi się życia w zaświatach miały zapewnić formuły ofiarne i teksty religijne wypisane na sarkofagach (Teksty Sarkofagów) i w komorach grobowych lub na papirusach (Księga Umarłych). Zwłaszcza te ostatnie stanowiły swego rodzaju przewodnik dla zmarłego, ze wskazówkami jak pokonać przeszkody i bezpiecznie dotrzeć na pola Ozyrysa. Kluczowym etapem tej drogi był Sąd Umarłych, na którym zmarły miał dokonać tzw. spowiedzi negatywnej, wymieniając złe czyny, których w życiu nie popełnił, oraz ważenie serca. Na winietach z Księgi Umarłych na jednej szali wagi leży serce, na drugiej pióro symbolizujące maat, czyli ład i sprawiedliwość. Jeśli waga była w równowadze zmarły był bezpieczny i mógł wkroczyć w zaświaty.

 

Zgodnie z art. 173 ustawy Prawa Telekomunikacyjnego informujemy, że kontynuując przeglądanie tej strony wyrażasz zgodę na zapisywanie na Twoim komputerze tzw. plików cookies. Ciasteczka pozwalają nam na gromadzenie informacji dotyczących statystyk oglądalności strony. Jeżeli nie wyrażasz zgody na zapisywanie ich zmień ustawienia swojej przeglądarki internetowej.