Polskie poznawanie świata

Geneza i rozwój

Zobacz także Starożytny Egipt - Religia

Geneza i rozwój

Analiza kamienia z Rosetty w czasie Międzynarodowego Kongresu Orientalistycznego w 1874 roku (źródło: rycina dostępna jako public domain na stronie internetowej http://pl.wikipedia.org/wiki/Kamie%C5%84_z_Rosetty#medi

Jak to się stało, że w Krakowie zaczęto badania sztuki starożytnego Egiptu?

 

Wyprawa Napoleona do Egiptu (1798-1801), chociaż nieudana pod względem wojskowym, rozbudziła zainteresowanie Europejczyków krajem nad Nilem. Stało się to dzięki naukowcom i rysownikom towarzyszącym wojskom francuskim, którzy zadokumentowali ogromną liczbę starożytnych dzieł sztuki. Odczytanie pisma hieroglificznego i demotycznego przez Jean-François Champolliona (1822) na podstawie tak zwanego kamienia z Rosetty spotęgowało europejską fascynację Egiptem. Ekspedycje nad Nil oraz do innych centrów dawnych cywilizacji stały się jedną z głównych rozrywek Europejczyków. Nie inaczej było na terenach polskich (w tamtym czasie będących pod zaborami). Podróżowali artyści, kupcy, kolekcjonerzy, a przede wszystkim przedstawiciele klas wyższych. Powracając przywozili zakupione na miejscu artefakty, opowiadali o swoich podróżach i publikowali swoje wrażenia oraz odkrycia. W ten sposób zainteresowanie starożytnym Egiptem zaczęło się rozprzestrzeniać w polskich miastach. Dla przykładu w 1803 roku Józef Kremer w swoich „Listach z Krakowa” omawiał sztukę starożytną, m.in. egipską (list nr 16). Mimo, iż sam nigdy nie odbył podróży do tego kraju, swoją wiedzę opierał na dostępnej mu literaturze.

W Krakowie klimat ten spowodował utworzenie w 1848 roku Oddziału Sztuki i Archeologii w ramach Towarzystwa Naukowego Krakowskiego przy Uniwersytecie Jagiellońskim, a w 1850 roku powstało w ramach tego stowarzyszenia Muzeum Starożytności, które istnieje do dzisiaj jednak już jako samodzielna jednostka pod zmienioną nazwą Muzeum Archeologicznego w Krakowie.

Lata 50. XIX wieku to również czas ogromnych zmian w nauce. Karol Robert Darwin opublikował wtedy swoje dzieło „O powstawaniu gatunków” (1959) i ukształtował na nowo proces wyjaśniania w nauce. Zrodziła się wtedy archeologia, która stawiała sobie za zadanie wyjaśnianie zmian. Archeolodzy inspirowani ewulucjonizmem Darwina zaczynali szukać odpowiedzi na pytania: jak i kiedy powstały starożytne cywilizacje? Która z nich była pierwsza/najstarsza? Gdzie znajduje się kolebka ludzkości? Itd.

Nowe trendy europejskie szybko znajdowały swoje miejsce na Uniwersytecie Jagiellońskim. Już w 1963 roku Józef Łepkowski, późniejszy rektor uniwersytetu, po uzyskaniu docentury z zakresu archeologii i historii sztuki, w semestrze zimowym 1863/64 roku wygłosił cykl wykładów na temat archeologii dla studentów Uniwersytetu Jagiellońskiego. Data ta jest umownie uważana za początek archeologii na tym uniwersytecie. Utworzono wtedy Gabinet Archeologiczny, gdzie zebrano zabytki pochodzące z różnych zakątków świata, m.in. z Egiptu, a które znalazły się w posiadaniu uniwersytetu. Były to głównie dary przekazane przez kolekcjonerów i podróżników jak na przykład figurka Ozyrysa (UJ.1872) ze zbiorów Tadeusza Wolańskiego lub mumia wraz z sarkofagiem ofiarowana przez Ludwika Bystrzonowskiego w 1834 roku. Podobnie wyglądały początki kolekcji sztuki starożytnej Muzeum Narodowego oraz Muzeum Archeologicznego w Krakowie.

W 1894 roku przeprowadzono na uniwersytecie pierwszą habilitację z zakresu archeologii klasycznej, a osobą która tego dokonała był Piotr Bieńkowski (1865-1925). Jego praca pod tytułem: „Historya kształtów biustu starożytnego” była analizą rzeźb, których dokumentację Piotr Bieńkowski wykonał w czasie swoich podróży po Italii i Grecji. W kolejnych latach udało mu się otworzyć, a następnie rozwinąć katedrę archeologii klasycznej. Wykształcił grono uczniów, którzy następnie objęli katedry archeologii klasycznej w większości miast polskich.

W ramach swoich szerokich zainteresowań Piotr Bieńkowski uczestniczył zimą 1910/11 roku w badaniach wykopaliskowych nad Nilem organizowanych przez badaczy austriackich we współpracy z krakowską Akademią Umiejętności (pracami kierował H. Junkera). Prace prowadzone były w el-Kubanije w Dolnej Nubii, w kolejnych latach polskimi uczestnikami tej ekspedycji byli Karol Hadaczek i Tadeusz Wałek. Część zabytków z tych badań trafiła do Muzeum Archeologicznego w Krakowie. Prace zostały przerwane wybuchem I Wojny Światowej. Po jej zakończeniu sytuacja polityczne uległa zmianie i powrót do el-Kubaniji wraz z badaczami austriackimi nie był możliwy.

W okresie miedzywojennym archeologia klasyczna na Uniwersytecie Jagiellońskim rozwijała się w kierunku badań nad sztuką Grecji. W czasie II Wojny Światowej polscy żołnierze stacjonujący w Egipcie zebrali kolekcję zabytków, którą w latach późniejszych przekazano do Muzeum Archeologicznego w Krakowie. Pomysłodawcą, organizatorem i opiekunem tej kolekcji w czasie wojny był Jarosław Sagan.

Drogę badań nad archeologią klasyczną na UJ kontynuowano po II Wojnie Światowej za sprawą prof. Marii Ludwiki Bernhard. W 1954 roku została ona powołana na kierownika Katedry Archeologii Śródziemnomorskiej na Uniwersytecie Jagiellońskim. W tym okresie rozpoczęła się ścisła współpraca Uniwersytetu Jagiellońskiego z Uniwersytetem Warszawskim. Prof. Kazimierz Michałowski odtworzył wtedy Stację Archeologii Śródziemnomorskiej w Kairze, która to pozwoliła na dynamiczny rozwój badań w Egipcie. Dzięki temu badacze krakowscy ponownie zaczęli studia poświęcone sztuce kraju nad Nilem. Prof. Bernhard wykształciła wielu uczniów, którzy zdobywali swoje tytuły naukowe opracowując zabytki m.in. pochodzące z Egiptu, a należące do zbiorów dawnego Gabinetu Archeologicznego. Jej wychowankami byli specjaliści w zakresie sztuki cywilizacji basenu Morza Śródziemnego, na przykład: prof. Ewdoksja Papuci-Władyka, prof. Janusz Ostrowski, prof. Joachim Śliwa czy dr Olga Hirsch-Dyczek. To właśnie działania prof. Bernhard ukształtowały obecny wizerunek Instytutu Archeologii UJ, gdzie obok badań nad sztuką Grecji i Rzymu prowadzone są prace zgłębiające dawne dzieje i sztukę Egiptu.

 

Zgodnie z art. 173 ustawy Prawa Telekomunikacyjnego informujemy, że kontynuując przeglądanie tej strony wyrażasz zgodę na zapisywanie na Twoim komputerze tzw. plików cookies. Ciasteczka pozwalają nam na gromadzenie informacji dotyczących statystyk oglądalności strony. Jeżeli nie wyrażasz zgody na zapisywanie ich zmień ustawienia swojej przeglądarki internetowej.