Polskie poznawanie świata

Wybrane obiekty

Zobacz także L. Janikowski - towarzysz podróży

Wybrane obiekty

Sandały

Sandały, wyrób Sanów (Buszmenów), koczowniczego ludu zbieracko – łowieckiego zamieszkującego rozległe obszary płd. – Zach. Afryki, zajmowane obecnie przez Botswanę, Namibię i RPA. Buszmeni trudnili się polowaniem na dziką zwierzynę oraz zbieractwem bulw i korzeni pozyskiwanych na pustynnych i półpustynnych terenach Kalahari i Namib. Ich kultura materialna powstawała z surowców – materiałów, dostępnych w otaczającej ich przyrodzie. Do wyrobu elementów odzieży, wykorzystywali tradycyjnie skóry upolowanych zwierząt. Oprawioną, pozbawioną włosia i wygarbowaną skórę przycinali na odpowiednie formy. Sandały składają się z płaskiej podeszwy, profilowanej do kształtu stopy. Do podeszwy doczepione są skórzane rzemienie przechodzące pomiędzy dużym palcem i powyżej kości skokowej. Drugi, gruby rzemień przechodzi pomiędzy pietą a śródstopiem. Na obydwu końcach rzemienia nacięcia, służące do przewlekania i łączenia rzemieni. Wraz z pozostałymi elementami odzieży, sandały stanowią unikalny przykład archaicznej kultury Sanów (Buszmenów), koczowników wywodzących się z ludów Koi-San (Kojsan, Koisan). Już w latach 30. i 40. XX w., w obrębie kultury materialnej, społecznej, duchowej, a także na płaszczyźnie języka Sanów, zachodziły wśród nich głębokie procesy dezintegracji. Jedną z pierwszych płaszczyzn, którą objęły zmiany pozostawał strój. Pomimo skromnej formy, eksponat o unikalnej wartości.

Skrócona nota katalogowa: 18500/MEK (1-2) – obuwie – sandały; skóra (podeszwa i rzemienie ze skóry zwierzęcej, elementy wycinane z płatu skóry, wiązane); Afryka Płd. - Zach. (obecna Namibia i Botswana), Buszmeni (obecna nazwa San (Sanowie), przed 1936 rokiem


Torba

Torba wykonana z płatu skóry. Oprawiona, pozbawiona włosia i wygarbowana skóra przycięta do odpowiedniej formy.  Na rogach górnej krawędzi torby zamocowane rzemień do przewieszania torby przez ramię. W dolnej części otwór z przewleczonym rzemieniem, służącym do ściągania – zamykania torby. Torba przeznaczona była do gromadzenia i transportowania bulw, nasion i korzeni. Stanowiła integralny element wyposażenia łowcy – zbieracza. Buszmeni trudnili się polowaniem na dziką zwierzynę oraz zbieractwem bulw i korzeni pozyskiwanych na pustynnych i półpustynnych terenach Kalaharii Namib. Wszystkie zebrane lub upolowane trofea, transportowali w torbach, zawinięte w płat skóry lub niosąc wprost na plecach/ramionach.

Skrócona nota katalogowa: 18511/MEK – torba; płat skóry zszyty z zamocowanym uchwytem z rzemienia; Afryka Płd. - Zach. (obecna Namibia i Botswana), Buszmeni (obecna nazwa San (Sanowie), przed 1936 rokiem


Kołczan

Kołczan wykonany został z jednego płata wygarbowanej, miękkiej skóry, szytej ręcznie wzdłuż dłuższego boku. W dwóch miejscach, przy górnej krawędzi oraz w około 1/3 długości kołczanu, doszyty został pleciony, skórzany rzemień stanowiący pasek do zawieszania kołczanu przez ramię. U nasady paska przewleczony jest kawałek kości, być może pełniącej rolę amuletu. Kołczan stanowił środek do transportu i przechowywania strzał do łuków, które były podstawową bronią myśliwych. Strzały, w zależności od długości i przeznaczenia, transportowane były w kołczanach wykonanych z kory lub ze skóry.

Skrócona nota katalogowa: 18514/MEK – kołczan; skora i kość zwierzęca; Afryka Płd. - Zach. (obecna Namibia i Botswana), Buszmeni (obecna nazwa San (Sanowie), przed 1936 rokiem.


Kołczan

Kołczan wykonany z kory drzewa zwiniętego na kształt walca. W 5 miejscach założone obręcze z łyka. Końcówki zamknięte nakładkami ze skóry. Górna nakładka zdejmowana, dolna przytwierdzona na trwałe. Poniżej miejsca mocowania górnej, zdejmowanej nakładki, doczepiony w 2 miejscach skórzany pasek, służący do przewieszania kołczanu przez ramię. Kołczan wykonany przez Sanów (Buszmenów), którzy trudnili się polowaniem na dziką zwierzynę oraz zbieractwem bulw i korzeni pozyskiwanych na pustynnych i półpustynnych terenach Kalahari i Namib. Podstawową broń myśliwych stanowiły łuki i strzały. Te ostatnie, w zależności od przeznaczenia i rozmiarów, transportowane były w kołczanach wykonanych z kory lub ze skóry.

Skrócona nota katalogowa: 18502/MEK – kołczan; drewno, skóra, kora drzewna (przycięta, zawinięta i wzmocniona opaskami, elementy łączone opaskami z łyka); Afryka Płd. - Zach. (obecna Namibia i Botswana), Buszmeni (obecna nazwa San (Sanowie), przed 1936 rokiem


Instrument muzyczny – chrzęścidła

Instrument muzyczny, idiofon, rodzaj grzechotek przytwierdzanych do łydek podczas tańca. Chrzęściła wykonane są z nanizanych na podwójny sznurek kokonów owadów/motyli. W każdym z kokonów znajdują się po dwa otwory na dwóch końcach, przez które przeciągnięty został sznurek. Wewnątrz kokonów znajdują się potłuczone na drobno skorupy jaj strusich lub pancerzy żółwi. Z obydwu stron chrzęścideł sterczą skórzane rzemienie, służące do mocowania ich wokół łydek. Buszmeni wykonywali swoje ozdoby, instrumenty i akcesoria z surowców – materiałów, które czerpali z otaczającej ich przyrody. Do wyrobu ozdób i innych sprzętów wykorzystywali m. in. obok skorup jaj strusich, żółwi, a także kokony owadów i motyli.

Skrócona nota katalogowa: 18512/MEK – instrument muzyczny – chrzęścidła; kokony owadów (motyli?), tłuczone skorupy jaj strusich, sznurek; Afryka Płd. - Zach. (obecna Namibia i Botswana), Buszmeni (obecna nazwa San (Sanowie), przed 1936 rokiem

 

Fartuszek – osłona genitaliów

 

Fartuszek w formie wiązki rzemyków zasłaniający genitalia, wykonany z pociętych pasków skóry. Oprawioną, pozbawioną włosia i wygarbowaną skórę, Sanowie przycinali na odpowiednie formy, ozdabiając powstałe w ten sposób przepaski i fartuszki krążkami z tłuczonych skorup jaj strusich lub – jak w tym przypadku – nasionami roślin oraz barwnymi paciorkami szklanymi. Paciorki szklane były dla Sanów, podobnie jak i innych grup etnicznych Afryki, pożądanym przedmiotem wymiany handlowej, wykorzystywanym jako materiał do wyrobu ozdób lub ozdabiania elementów odzieży.

Skrócona nota katalogowa: 18521/MEK – fartuszek – element stroju; rzemienie skórzane, paciorki szklane (koraliki), paciorki i nasiona nanizane na rzemyki; Afryka Płd. - Zach. (obecna Namibia i Botswana), Buszmeni (obecna nazwa San (Sanowie), przed 1936 rokiem


Fartuszek – osłona genitaliów

Fartuszek zasłaniający genitalia. Wykonany z półkolistego płatu wygarbowanej, miękkiej skóry, ozdobionego wzdłuż krawędzi krążkami-paciorkami powstałymi z tłuczonych skorup jaj strusich. Pośrodku górnej krawędzi dowiązane są 4 rzemienie z nawleczonymi na każdy z nich rzędami krążków z tłuczonych skorup jaj strusich. Fartuszek wyposażony jest w dwa rzemienie – paski do obwiązania go wokół bioder. Tego typu osłona, stanowiła jeden z niewielu, podstawowych elementów odzieży koczowniczych, zbieracko – myśliwskich Sanów z Pustyni Kalahari. Skórzane fartuszki – przepaski noszone były zarówno przez kobiety jak i przez mężczyzn.

Skrócona nota katalogowa: 18520/MEK – fartuszek – element stroju; skóra, tłuczone skorupy jaj strusich; Afryka Płd. - Zach. (obecna Namibia i Botswana), Buszmeni (obecna nazwa San (Sanowie), przed 1936 rokiem


Łuk

Łuk wykonany z jednego kawałka drewna (łuczysko) i naciągniętych ścięgien lub skręconych jelit zwierząt (cięciwa). Obydwa końce łuczyska spiłowane do szpica, cięciwa owinięta wokół końcówek łuczyska i wiązana. Łuki stanowiły podstawową broń i wyposażenie buszmeńskich myśliwych. Warz z kołczanami kołczanami i strzałami wchodziły w skład ekwipunku każdego łowcy i zbieracza. Łuki służyły do wystrzeliwania krótkich, najczęściej zatrutych strzał, z bliskiej odległości. Trafione zwierzę padało nie od śmiertelnego strzału, lecz najczęściej dopiero po długiej ucieczce, wskutek działania trucizny i zmęczenia.

Skrócona nota katalogowa: 18555/MEK – łuk; drewno, skręcone jelita lub ścięgna ssaka, łuczysko wyrzeźbione w drewnie, cięciwa wiązana; Afryka Płd. - Zach. (obecna Namibia i Botswana), Buszmeni (obecna nazwa San (Sanowie), przed 1936 rokiem


Maczuga/pałka

Maczuga wykonana z jednego kawałka twardego drewna. Owalna głowica maczugi - pałki łagodnie przechodzi w rękojeść. Rękojeść długa, w przekroju okrągła. Całość powierzchni gładka. Na powierzchni maczugi nieregularne, wypalane ciemne plamy. Podstawową broń i wyposażenie myśliwych stanowiły łuki, kołczany, strzały i maczugi – pałki do dobijania upolowanych zwierząt. Nazwa kirri (kiries) przejęta została od ludów Bantu, z którymi od wieków sąsiadowali koczownicy z pustyń Kalahari i Namib.

Skrócona nota katalogowa: 18576/MEK – maczuga/pałka; rzeźba w jednym kawałku drewna pokryta dekoracjami pirograficznymi; Afryka Płd. - Zach. (obecna Namibia i Botswana), Buszmeni (obecna nazwa San (Sanowie), przed 1936 rokiem


Naszyjnik

Naszyjnik składający się z pięciu sznurów – osobnych naszyjników o różnej długości – wykonanych z potłuczonych, toczonych (obrabianych poprzez szlifowanie kamieniem) krążków ze skorupy strusiego jaja. Okrągłe i owalne "paciorki" - krążki zostały przewiercone i nawleczone na rzemyki (sznurki). Naszyjniki, o różnej długości, zawijane były wokół szyi, a także noszone były jako ozdobne sznury owinięte wokół bioder lub na przedramieniu.

Skrócona nota katalogowa: 18516/MEK – naszyjnik; tłuczone, szlifowane i nawlekane na rzemień skorupy jaja strusiego; Afryka Płd. - Zach. (obecna Namibia i Botswana), Buszmeni (obecna nazwa San (Sanowie), przed 1936 rokiem

Zgodnie z art. 173 ustawy Prawa Telekomunikacyjnego informujemy, że kontynuując przeglądanie tej strony wyrażasz zgodę na zapisywanie na Twoim komputerze tzw. plików cookies. Ciasteczka pozwalają nam na gromadzenie informacji dotyczących statystyk oglądalności strony. Jeżeli nie wyrażasz zgody na zapisywanie ich zmień ustawienia swojej przeglądarki internetowej.