Polskie poznawanie świata

Buriacja i Buriaci

Buriacja i Buriaci

J. Talko-Hryncewicz: Z przeżytych dni ( 1850-1908), Warszawa 1930

Buriacja jako pojęcie historyczne odnosi się do obszarów zamieszkanych w przeszłości i częściowo obecnie przez Buriatów. Buriaci zaś to lud wschodniosyberyjski, zaliczany do centralno azjatyckiego typu północnobajkalskiej rasy mongoloidalnej.

Język buriacki zaś należy do północnej podgrupy mongolskiej grupy ałtajskiej rodziny językowej; dzieli się na wschodnie i zachodnie grupy dialektów, z dwoma niezależnymi dialektami: chamnegańskim i niżnieudyński. Buriaci nie mają własnej państwowości, żyją na terytorium trzech krajów: Rosji (ok. 445 tys., w tym najwięcej w Republice Buriacji - 273 tys.), Mongolii (ok. 40 tys.) i Chin (ok. 10 tys.). Ziemie historyczne Buriatów leżą na zachód od Bajkału, z centrum w Irkucku, oraz na wschód od niego. W zachodniej części znajduje się obecnie autonomiczny okręg buriacki, a we wschodniej - Buriacka Autonomiczna Republika Radziecka. Aż do 1958 roku ich terytorium nazywano Buriat-Mongolską Autonomiczną Radziecką Socjalistyczną Republiką, a Buriatów – Buriat-Mongołami. Nie przetrwały do dziś ich okręgi autonomiczne w obwodach Agińskim i Ust-Ordyńskim.

Historyczne obszary buriackie spotkały się z kolonizacją rosyjską w XVII wieku. Jednak Buriaci nie stanowili wtedy jednolitego organizmu politycznego. Dzielili się na szereg grup plemiennych i rodowych w mniejszym lub większym stopniu zależnych od książąt Chałcha-mongolskich i ojrackich. Proces kolonizacji i związane z nim masowe migracje oraz przemieszanie się ludności w dużym stopniu unicestwił rodowo-plemienny system organizacji społecznej, ale nadal używano rodów administracyjnych, a stosunki pokrewieństwa były dla Buriatów podstawą więzi społecznych. Buriaci byli najliczniejszą i najważniejszą ekonomicznie grupą etniczną na Syberii. Przyciągali uwagę badaczy nie tylko jako dominująca etnicznie grupa, ale także dlatego, że na skrzyżowaniu szlaków geograficznych i kulturowych. Ich terytorium zaliczane jest do południowej Syberii i jednocześnie do Azji Centralnej; czerpali zatem i przekazywali wpływy z obydwu obszarów. Buriaci stanowią najbardziej na północ wysunięte terytorium buddyzmu tybetańskiego, który dotarł do nich w połowie XVII wieku, a jednocześnie silny ośrodek szamanizmu syberyjskiego.

Do dziś głównym podziałem wśród Buriatów jest podział terytorialny: dzielą się oni na zachodnich – przed bajkalskich i wschodnich – zabajkalskich. Zachodni Buriaci to przede wszystkim mieszkańcy obwodu irkuckiego, którzy najdłużej podlegali wpływom rosyjskim i buddyzm zaczęli masowo przyjmować dopiero na początku XX wieku, jako sprzeciw przeciw chrystianizacji. Ze względu na bardziej lesiste tereny prowadzili półosiadły tryb życia. Buriaci wschodni posiadali o wiele bliższe kontakty z Mongolią i stad przyjęli buddyzm już w XVII i XVIII w.

Panujący na Zabajkalu klimat i rozległe stepy sprzyjały też rozwojowi koczowniczego pasterstwa. Buriaci wschodni uważają, że lepiej zachowali język buriacki.

Najwięcej jest Buriatów w zachodniej, a Tunguzów we wschodniej części krainy Zabajkalskiej. Buriaci zajmują przeważnie powiat Selengiński, Wierchnieudiński i Czitiński, częściowo Barguziński i Troickosawski, a Tunguzi osiadli są przeważnie w powiecie Czytyńskim, cz. Barguzińskim i Selengińskim. Buriaci stanowiąc 2/3 ludności zabajkalskiej, mieszkają oprócz tego w gub. Irkuckiej i rozpadają się na: kudińskich, leńskich, Umińskich, bałagańskich, tonkińskich i awarskich i mają osobne innoplemienne zarządy. Jedni osiadli, inni koczujący – pisał Hryncewicz w „Materiałach do etnologii i antropologii ludów Azyi Środkowej. Mongołowie Buriaci i Tungusi” (JTH, 31).

Buriaci, wychodźcy z Mongolii zachowali tradycję o chanach, którym podlegali, oraz o dawnych rodach i jasu, co zdaje się wskazywać na znaczenie jakie temu podziałowi przydawano.

Żyją oni jak i Chałchasi i Tunguzi w jurtach wojłokowych „girte”, które zwykle 4-6 razy do roku przenoszą z miejsca na miejsce, mając na celu lepszy wypas bydła. W środku jurty rozkłada się ogień, stawia trójnog „tagan”, na którym gotują herbatę, mleko, mięso. W głębi jurty u ściany ustawiają ołtarz „burchanaj szire” z różnymi religijnymi przedmiotami dla ofiar. Najbardziej zaszczytne miejsce naprzeciw drzwi zostawiają dla lamów. Z prawej strony siada gospodarz z rodziną, a z lewej goście. Koło gospodarza jurty stoi główny jego dobytek; kufer z odzieżą i sprzętami, niskie łóżko, mały stolik z naczyniami i miseczkami drewnianemi, dalej kosz z drwami, lub w miejscowościach bezleśnych wysuszony pomiot bydlęcy „argał” jako paliwo. (JTH, Mat., 36)

Zgodnie z art. 173 ustawy Prawa Telekomunikacyjnego informujemy, że kontynuując przeglądanie tej strony wyrażasz zgodę na zapisywanie na Twoim komputerze tzw. plików cookies. Ciasteczka pozwalają nam na gromadzenie informacji dotyczących statystyk oglądalności strony. Jeżeli nie wyrażasz zgody na zapisywanie ich zmień ustawienia swojej przeglądarki internetowej.