Polskie poznawanie świata

Obiekty z kolekcji Michała Siedleckiego

Obiekty z kolekcji Michała Siedleckiego

Kris falisty w pochwie

Kris to jednocześnie broń i przedmiot kultowy. Uważany jest za narodową broń indonezyjską, jego pochodzenie i początki do dziś są przedmiotem dyskusji i nie do końca wiadomo, kiedy powstał jako oddzielny typ broni.

Jednak większość uczonych jest zgodna, że kris znany nam w obecnym kształcie nie pojawił się wcześniej niż około połowy XIV wieku i został wytworzony przez rozwinięte feudalne społeczeństwa wieków średnich. Z czasem jego użytkowanie i naśladowanie rozpowszechniło się także wśród plemiennych społeczeństw. Uważa się, że wszystkie jego obecne formy wykształciły się z tzw. krisu Majapahit, pochodzącego z wczesnego okresu feudalnego imperium Madżapahit (Majapahit) (wczesny XIII – wczesny XVI w.), które przekształciło w swoje wasalstwa prawie całe terytorium dzisiejszej Indonezji. Krisy typu Majapahit charakteryzują się tym, że ich głownie wraz z rękojeściami wykute są z jednego kawałka żelaza. Wierzenia i legendy umieszczają go w czasach bardzo odległych, prehistorycznych. Wierzy się, że sztylety te obdarzone są magiczną mocą, własną duszą i wolą, które zawarte są przede wszystkim w ich głowniach. Ta moc związana jest zarówno z kształtem ostrza, jak i znajdującym się na nim specyficznym wzorem, powstałym w skomplikowanym procesie kucia. Kris o odpowiedniej głowni i wzorze może sprowadzić dobrobyt i odpędzić zło, zapewnić płodność i urodzaj, a także ochronić przed wszelkimi niebezpieczeństwami i nieszczęściami. Ma on wiele symbolicznych znaczeń nawiązujących do mitologii indyjskiej. Może wyrażać związek lingi i yoni, reprezentujących boski pierwiastek męski i żeński, które symbolizują urodzaj i płodność, a także wieczność i moc. Kris właściwie od ponad wieku nie spełnia już roli broni, ale wciąż zachowuje swoje funkcje kulturowe. Sztylet ten oprócz magiczno-religijnego znaczenia zachował znaczenie ceremonialne: pan młody zakłada go na ślub i nosi podczas wesela, a chłopiec podczas obrzezania. Kris składa się z obosiecznej głowni, rękojeści i pochwy, ale każda z tych części zawiera w sobie wiele znaczących detali, które określają nie tylko kształt, jakość i charakter broni, ale także miejsce jej pochodzenia.

Kris falisty w pochwie
Kris falisty w pochwie
Jawa, Surakarta (Solo) XIX w.
Zbiory MEK; kolekcja M. Siedleckiego; nr inw. 36179/ MEK; fot. Marcin Wąsik

Głownia (wilah) kształtu (dapur) falistego składająca się z 7 fal (luk); nakładka ganja z ząbkowaniem grening przy dłuższym końcu; na zgrubieniu gandik, zwanym twarzą krisa charakterystyczny element, Belalai gajah – trąba słonia; wyraźnie zaznaczona linia Ada-ada biegnąca wzdłuż przez środek głowni; wzór pamor niewidoczny; dł. 27,5 cm

Rękojeść ukiran okuta mosiężną ornamentowaną blachą, wzór roślinny puncowany. Pochwa drewniana w całości okuta blachą mosiężną; łódkowata część wrangka typu odświętnego ladrang; metalowy „rękaw” pendok typu bunton - całkowicie zakrywający dolną część pochwy gandar; wzory floralne, puncowane; dł. 37,5cm

Kris falisty w pochwie
Kris falisty w pochwie
Jawa XIX w.; zbiory MEK, kolekcja Michała Siedleckiego;
nr inw. 36180/MEK; fot.M. Wąsik

Głownia (wilah) kształtu (dapur) falistego składająca się z 9 fal (luk); nakładka u podstawy głowni, ganja, z ząbkowaniem grening przy dłuższym końcu; na zgrubieniu gandik, zwanym twarzą krisa charakterystyczne elementy: Belalai gajah – trąba słonia oraz lambe gajah – usta słonia; wzór pamor w formie „chmurek” i linii falistych; dł. 35 cm

Rękojeść ukiran rzeźbiona w kości posiada kształt małpiatki lori - uważanej za ducha opiekuńczego krisa. Pochwa drewniana z górną łódkowatą częścią wrangka typu odświętnego ladrang;

Kujang/kudi – tradycyjna broń rytualna
Kujang/kudi – tradycyjna broń rytualna
Indonezja, Jawa zach. XIX w.; nr. inw. 36181/MEK; fot. M. Wąsik

Głownia niewielka, częściowo obosieczna,  o charakterystycznym kształcie przypominającym sylwetkę delfina lub ptaka; posiada cztery małe otworki w najszerszej części głowni oraz prosty wzór pamorowy w postaci lekko falistych linii. Rękojeść drewniana w kształcie głowy ptasiej z wyraźnie zaznaczonym dziobem i oczami. Pochwa drewniana szeroka, z obejmą z blachy w górnej części. Ta symboliczna broń jest połączeniem dawnych sundajskich i hinduistycznych wierzeń, według których główna forma tej broni nawiązuje do kształtu wyspy Jawy. Charakterystyczne dziurki na głowni, których mogło być od 3-5, miały symbolizować  indyjską trójcę Trimurti (Brahma, Wisznu, Śiwa), a 5 dziurek  interpretowano jako pięć filarów islamu. Do końca 19 wieku był uważany za symbol niepodległości.

Zgodnie z art. 173 ustawy Prawa Telekomunikacyjnego informujemy, że kontynuując przeglądanie tej strony wyrażasz zgodę na zapisywanie na Twoim komputerze tzw. plików cookies. Ciasteczka pozwalają nam na gromadzenie informacji dotyczących statystyk oglądalności strony. Jeżeli nie wyrażasz zgody na zapisywanie ich zmień ustawienia swojej przeglądarki internetowej.