Polskie poznawanie świata

Obiekty ilustrujące

Obiekty ilustrujące

Torba – juk transportowy „umneger” 

Torba - juk w kształcie zbliżonym do trapezu, wykonany z kory brzozowej obciągniętej skórą irchową. Do górnej krawędzi doczepione dwa rzemienie skórzane, służące do wiązania. Juk ozdobiony został paciorkami szklanymi i pasem tkaniny bawełnianej, pozyskiwanymi przez Ewenków drogą wymiany handlowej od Rosjan. W języku Ewenków juk tego typu określany jest jako umneger. Tego typu torby – juki wykorzystywane były do transportu żywności i dobytku ewenkijskich pasterzy. Zakładano je w parach, przerzucając przez grzbiet renifera i mocując skórzanymi rzemieniami. W miarę jak stopniowo zanikał koczowniczy tryb życia ewenkijskich pasterzy (wymuszony przez zmiany cywilizacyjne i polityczne), zanikała też i umiejętność wytwarzania we własnym zakresie powszechnych niegdyś juków i naczyń zasobowych wykonywanych z kory i skóry. Umneger są zatem przykładem dawnego rzemiosła hodowców reniferów z syberyjskiej tajgi.

Cennym uzupełnieniem obiektu są fotografie Andrzeja Dybczaka, etnografa i filmowca – dokumentalisty, twórcy obrazu Gugara poświęconego życiu współczesnych Ewenków. Dybczak przebywał wśród Ewenków, na terenach pomiędzy Dolną Tunguzką a Czuną, w pierwszych latach XXI wieku. W trakcie kręcenia filmu przebywał również w obozowisku nielicznych już koczowników – hodowców reniferów, którzy wypasają swe stada w tajdze. Wówczas też, uwiecznił skromny, koczowniczy ekwipunek, wśród którego znalazły się ustawione w rzędach wraz z siodłami współczesne juki umneger, niemal identyczne, jak te pochodzące z kolekcji MEK.

Skrócona nota katalogowa: 59096/MEK – juk (umneger) na renifera; Rosja, Syberia; grupa etniczna: Ewenkowie (dawna nazwa Tunguzi); 2 poł. XIX w.

Kaftan

Kaftan wykonany ze skóry bez włosia, ozdobiony skórzanymi aplikacjami, rzemieniami, paciorkami szklanymi i doczepionymi na wysokości ramion oraz bioder kępkami włosia (końskiego?). Kaftan uszyty jest ze specjalnie wykrawanych płatów skóry, które zszywane ukośnie tworzą charakterystyczny, trójkątny „ogon”, typowy dla stroju Ewenków (Tunguzów).  Przód z rozcięciem, wiązanym rzemieniem na wysokości pasa. Obydwie poły przedniej części kaftana ozdobione są aplikacjami z tkaniny bawełnianej, na którą naszyte zostały czarne i białe paciorki szklane. Wzdłuż krawędzi rękawów, na ramionach i poniżej pasa aplikacje skórzane w kształcie zachodzących na siebie zakładek. Aplikacje – zakładki znajdujące się poniżej linii pasa, powtarzają kształt trójkątnego „ogona”, którym zakończony jest u dołu kaftan. Dolna krawędź ozdobiona resztkami brązowego futra. Kaftan był pierwotnie miejscami barwiony, o czym świadczą wyblakłe fragmenty skórzanych aplikacji.

W zachowanej dokumentacji nie ma jasności co do szczegółowego pochodzenia obiektu, jak i funkcji jaką pełnił, jednak z pewnością pochodzi on sprzed 1900 roku. Pierwotnie opisany był jako kaftan Samojedów (Nieńców), lecz pewne jego cechy (m. in. tzw. „tunguski ogon”) wskazywać mogą na pochodzenie lub wpływy ewenkijskie (tunguskie). Z kolei ozdoby w postaci rzemieni i wiązek włosia (i nie zachowanych innych akcesoriów), wskazywać mogą na rytualne zastosowanie tego typu odzieży. Możliwe, że kaftan stanowił część ekwipunku szamana, będącego zarówno dla Nieńców jak i Tunguzów swoistą „instytucją” o niezwykle rozbudowanym zakresie działania.

Skrócona nota katalogowa: 19109/MEK – kaftan; Rosja, Syberia, gr. etn: Ewenkowie (dawna nazwa: Tunguzi), 2 połowa XIX wieku

 

Pudełko z kory brzozowej

Jednym z najbardziej charakterystycznych elementów jakuckiego rzemiosła były wyroby z kory brzozowej i skóry. Do najważniejszych należały duże skórzane kadzie zwane chałłogos, które przeznaczone były na kumys, czyli kobyle mleko oraz uzupełniające je małe wiadra, które zwano tursuk. Podobne naczynia, lecz wykonane z kory brzozowej służyły do dojenia krów i przechowywania w nich mleka. Oprócz nich Jakuci wyrabiali z kory brzozowej wiele innych, różniących się kształtem, skalą wielkości i techniką wykonania pojemników – pudełek na drobne sprzęty i żywność. Przykładem są okrągłe, małe pudełka przeznaczone na igły, nici i inne narzędzia wykorzystywane przez kobiety do szycia i reparacji odzieży. Niektóre z nich posiadały wieka – przykrywki, inne miały formę otwartej „puszki” zdobionej rysunkami wydrapanymi lub wykonanymi za pomocą barwinków roślinnych. Warto wspomnieć, że za czasów Sieroszewskiego, kora brzozowa była jeszcze w powszechnym użyciu jako materiał do wyrobu naczyń i pojemników. Natomiast już w pod koniec XIX wieku nie używano kory brzozowej do chowania (zawijania) ciał zmarłych i do pokrywania ścian urasów – jakuckich szałasów kształtem przypominających indiańskie tipi.

Skrócona nota katalogowa: 9722(1-2)/MEK – naczynie z kory z drewnianym wiekiem; Rosja, gr. etn.: Jakuci (Sacha, Sakha); przed 1900 rokiem

 

Plecak – wór skórzany „kałacz”

Wór skórzany – rodzaj sakwy (plecaka), przeznaczony mógł być zarówno do przewieszania przez grzbiet zwierzęcia (konia) lub do przenoszenia na plecach. Charakterystyczną cechą jest jego gruszkowaty kształt. Górna krawędź wora posiada ściągacz wykonany z przewleczonego przez otwory rzemienia oraz dwie zawieszki do przeciągania pasów (troków) służących do jego mocowania na grzbiet zwierzęcia.

Wór pochodzi z terenów wschodniej Syberii, z Jakucji (Jakuci używali skórzanych worów określanych jako „simir” do przechowywania płynów) lub położonych dalej na wschód obszarów Magadanu, Czukotki lub Kamczatki. Intrygującym elementem – swoistą „dekoracją” jest częściowo zatarty, wykonany z resztek zachowanego włosia napis, z którego do dziś można odczytać zapisane rosyjskim alfabetem: Bapшaba (Warszawa). Najprawdopodobniej, wór stanowił wyposażenia – własność polskiego zesłańca, który z bliżej niewiadomych przyczyn (sentymentalnych?, praktycznych?) „ozdobił” nim swoją własność. Jednak właśnie przez ten zatarty częściowo napis, obiekt ten stanowi doskonały przykład więzi, jakie poprzez biografie zesłańców, łączyły odległą Syberię z utęsknioną ojczyzną. Jest to też poniekąd egzemplifikacja losów samego Sieroszewskiego.

Skrócona nota katalogowa: 19011/MEK – wór skórzany; Rosja, Jakucja?; wyrób polskich zesłańców syberyjskich, przed 1900 rokiem.

 

Obuwie zimowe

Obuwie zimowe, futrzane z wysokimi cholewami z futra z tzw. łapek reniferowych, czyli wąskich pasów skóry z miękkim futrem, pochodzącym z młodego renifera. Wyrób Jakutów na potrzeby własne.

Skrócona nota katalogowa: 19165(1-2)/MEK – obuwie; futro z tzw. łapek reniferowych, skóra; Rosja, Jakucja, gr. etn.: Jakuci, przed 1890 rokiem 

Zgodnie z art. 173 ustawy Prawa Telekomunikacyjnego informujemy, że kontynuując przeglądanie tej strony wyrażasz zgodę na zapisywanie na Twoim komputerze tzw. plików cookies. Ciasteczka pozwalają nam na gromadzenie informacji dotyczących statystyk oglądalności strony. Jeżeli nie wyrażasz zgody na zapisywanie ich zmień ustawienia swojej przeglądarki internetowej.