10.4 INSTRUMENT MUZYCZNY

nazwa własna: tonkori

pochodzenie: grupa etniczna Ajnowie, Biratori (Hokkaido/Ezo), państwo – Japonia

datacja: ok. 2015 roku

wymiary: wysokość 90 cm, szerokość 26,5 cm, głębokość 8 cm

surowiec: drewno

Instrument tonkori zaliczany jest do drewnianych chordofonów szarpanych, zazwyczaj posiada pięć strun. Nazwa prawdopodobnie pochodzi od wydawanego dźwięku, tj. tonkororin. Na Hokkaido prawdopodobnie dotarł z Sachalinu. Legenda mówi, że mąż nie mogąc znieść rozpaczy swej żony po stracie dziecka zrobił dla niej instrument kształtem przypominający człowieka, a gra na nim miała pomóc cierpiącej ukoić ból. Opowiadająca tę legendę artystka Yuka Hayasaka grająca na tonkori zwraca uwagę, że instrument ten się trzyma w czasie grania tak jak matka trzyma niemowlaka. Budowa instrumentu w symboliczny sposób przedstawia dziecko: głowę, oczy, uszy, szyję, tułów oraz pępek, serce i miejsce intymne. „Pierwotnie tonkori było instrumentem przeznaczonym dla mężczyzn, jednak z czasem zaczęły grać na nim obie płcie. Choć służyło głównie grze solowej, akompaniowaniu w czasie tańca lub śpiewu, istnieją legendy świadczące o tym, iż dźwięk kaa (zamienna nazwa tonkori) miał moc usypiania wroga, który napadł na ajnuską wieś. Inna zaś podaje, iż poprzez grę można było wywołać sztorm na morzu, bądź uspokoić wzburzone wody. (…) Ponieważ tonkori było także instrumentem szamańskim, zachowały się utwory, mające na celu przeciwdziałanie demonom, w których istnienie Ajnowie głęboko wierzyli” (Kondracka).

Obiekt został wykonany przez artystę ajnuskiego z Biratori-Nibatuni. Pozyskany, w sklepie kooperatywy artystów podlegający gminie, prowadzonym przez Maki Sekine, podczas wyprawy etnologicznej „Sieroszewski 2015”, wysłany pocztą dzięki uprzejmości Muzeum w Nibutani.

Własność Muzeum Miejskiego w Żorach (MŻo/Az/124).

Źródła:

Batchelor John, The Ainu and their folklore, London: Religions Society, 1901.

Kōeki zaidan hōjin Ainubunka shinkō-kenkyū suishin kikō (eds.) – Roshiaga mita ainu bunka – Roshia Kagaku Akademī Pyōtoru Daitei Kinen Jinruigaku Mizokugaku Hakubutsukan-no korekushon-yori// Культура айнов: взгляд из России. Из коллекции Музея антропологии и этнографии имен Петра Великого (Кунсткамера) Российской Академии Наук, Sapporo: Kōeki zaidan hōjin Ainubunka shinkō-kenkyū suishin kikō, 2013.

http://katalog.czasopism.pl/index.php/Gadki_z_Chatki_%E2%80%93_Karolina_Kondracka,_MOJA_JAPONIA._MOI_AJNOWIE

Opracował: Lucjan Buchalik