Początki polskich badań w Gwatemali
Projekt Triangulo1, wywodzący się z Narodowego Projektu Tikal i kierowany przez architekta Oscara Quintana, jest realizowany przez IDAEH przy wsparciu ze strony Komision für Allgemeine und Vergleichende Archäologie w Bonn.
Teren obszaru badań projektu rozciąga się na wschód od wielkiego miasta Majów - Tikal, obejmując położone w gęstej, tropikalnej dżungli inne monumentalne ośrodki tej kultury, takie jak Yaxhá, Nakum i Naranjo. Inskrypcje hieroglificzne dostarczają interesujących danych na temat historii tych miast, wojen, podbojów i kontaktów dyplomatycznych z najpotężniejszymi centrami Majów, jak również strzępy dziejów poszczególnych władców. Jest to jednak historia pełna białych plam, którą muszą uzupełnić kompleksowe badania archeologiczne.
W trakcie dotychczasowych prac Projektu Triángulo przebadano niezwykle bogato wyposażoną nekropolę rządzącej elity Yaxhá. Podjęto również rozległe prace wykopaliskowe w ośrodkach Yaxhá i Nakum, gdzie przebadano część gigantycznych piramid pałaców.
W 1999 roku na zaproszenie dyrekcji projektu i IDAEH-u w badaniach Projektu Triangulo, wzięli po raz pierwszy wzięli udział Polacy, Justyna Olko z Andyjskiej Misji Archeologicznej oraz Jarosław Źrałka z Instytutu Archeologii UJ. W roku 1999, a następnie także w 2001 uczestniczyli oni w kierowanych przez Bernarda Hermesa pracach archeologicznych w Nakum, monumentalnym ośrodku Majów leżącym 17 km na północ od jeziora Yaxhá. Oprócz prac archeologicznych wzięli udział w dokumentacji i analizie prekolumbijskich graffiti.
1 Obszar Parku Triangulo, na terenie którego znajduje się stanowisko Nakum, położony jest w dżungli północno-wschodniej Gwatemali. Teren ten przez lata pozostawał poza zainteresowaniem archeologów ze względu na brak infrastruktury naukowo-badawczej i niebezpieczeństwo realizowania wykopalisk wynikające z obecności uzbrojonych grup rabusiów i przemytników narkotyków. Ci ostatni byli nawet w stanie opanować na wiele lat największy ośrodek tego regionu - Naranjo, które zostało niemal kompletnie splądrowane (zadokumentowano w nim ponad 200 wkopów i tuneli rabunkowych). Należy jednak podkreślić, że obszar Parku Triangulo jest niezwykle istotny dla rekonstrukcji dziejów cywilizacji Majów rozwijającej się w dżungli Ameryki środkowej pomiędzy ok. 2000 p.n.e. a 1500 n.e. Badania w Naranjo pokazały, że ogromna część informacji na temat tego miasta została bezpowrotnie utracona na skutek działalności rabunkowej. Badania w Nakum stwarzają szansę na wnikliwe poznanie historii tego ośrodka i osadzenie jej we wciąż słabo poznanych dziejach tego regionu. Dzięki temu pozwolą na lepsze poznanie mechanizmów rozwoju cywilizacji Majów w północno-wschodniej Gwatemali.