Trzeci okres przejściowy

Okres czasu obejmujący czasy panowania od XXI do XXIV dynastii, to okres ponownej dezintegracji kraju. Choć formalnie panowanie nad Egiptem sprawowali królowie XXI dynastii rezydujący w Delcie, w nowej stolicy – Tanis, to na południu kraju faktyczna władza należała do arcykapłanów Amona w Tebach.

Mimo to, okres ten uchodzi za względnie stabilny i spokojny. Jedynie Szeszonk I, pierwszy faraona XXII dynastii, podjął wyprawę do Syro-Palestyny, celem odzyskania kontroli nad tym obszarem, wysiłki te ustały jednak wkrótce wraz z jego śmiercią. Stan względnej stabilizacji utrzymał się do schyłku panowania kolejnej dynastii – XXII, zwanej libijską, która głównym centrum administracji kraju uczyniła miasto Bubastis w Delcie. Okres niepokojów, a w konsekwencji wojny domowej, rozpoczął się w czasach panowania Takelota II. Podłożem konfliktu stała się próba osadzenia syna i następcy Takelota na tronie arcykapłana Amona w, niezależnych do tej pory od władzy w Delcie, Tebach. Do konfliktu doszło również na terenie samej Delty, gdzie w Leontopolis założona została XXIII dynastia, a w Sais Tefnacht założył dynastię XXIV. Podział wewnętrzny kraju zachęcił pochodzących z Nubii Kuszytów do podbicia Egiptu.

Architektura i sztuka

Pozostałości architektury z tego okresu są nieliczne. Tanis – nowe centrum administracyjne, powstało z bloków sprowadzonych z dawnej stolicy Ramessydów – Pi-Ramzes. W mieście powstała wielka świątynia Amona, Mut i Chonsu w planie podobna do jej pierwowzoru – świątyni tych bóstw w Karnaku. Wiadomo, że w Bubastis powstała świątynia Bastet, wiele nowych budowli powstało również w Sais. Ponieważ jednak już w starożytności budowle te służyły za źródło kamienia, do naszych czasów pozostały jednymi smętne resztki.

Grobowce królów XXI i XXII dynastii odkryte zostały w Tanis. Istniejące nad nimi kaplice kultu grobowego zostały zniszczone przez późniejszą zabudowę, ale zachowały się komory grobowe wraz z wyposażeniem. Znaleziono m.in. srebrne sarkofagi, złote maski, złotą i srebrną biżuterię, liczne figurki z brązu wysokiej jakości. Przedmioty te świadczyły o wysokim poziomie artystycznym ówczesnych rzemieślników.

Z okresu tego pochodzą wspaniale dekorowane sarkofagi. Przedstawiano na nich sceny kultowe, bóstwa, sceny z podróży przez Zaświaty, teksty magiczne. Dekoracja sarkofagów osiągnęła mistrzostwo w czasach panowania XXI dynastii.