1.27 BES
pochodzenie: Edfu, państwo - Arabska Republika Egiptu
datacja: III w. n.e.
surowiec: kamień
Bes był gnomicznym bóstwem ludowym mających chronić przed nieszczęściem, pokonując złe moce w walce lub odstraszając je grą na instrumentach. Pełnił funkcję domowego bóstwa ochronnego, opiekuna małżeństw. Pierwotnie odpowiedzialny był za narodziny i obronę domostwa przed drapieżnikami. Później jego oddziaływanie się powiększało. Jego podobizny pojawiały się na zagłówkach (jako ochrona podczas snu), lustrach czy też kosmetykach, chroniąc użytkownika przed czarami i urokami
Przedstawiany w postaci karła z szeroką twarzą i groteskowym uśmiechem. Ubiór Besa składał się z noszonej na plecach skóry lwa lub pantery, przepaski biodrowej. Nosił na sobie różne przedmioty mające związek z wykonywanymi przez niego zadaniami. Często przedstawiany z symbolem ochronnym. Za panowania XVIII dynastii pojawiają się jego uskrzydlone formy. W czasach rzymskich był jednym z najpopularniejszych bóstw. Przez Koptów uważany za nieżyczliwego ducha straszącego w starych świątyniach.
Tadeusz Henzel (1905-55) – antropolog z Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie – omawiając kontakty świata śródziemnomorskiego z Pigmejami sugeruje, że Bes przedstawia Pigmeja. Zwraca uwagę na to, że wśród bóstw egipskich często bywa przedstawiany jako bóstwo apotropeiczne karzeł tegoż typu, który nazywa się Bes.
Prezentowany obiekt pochodzi z Edfu, tak jak wiele zabytków starożytnego Egiptu znajdujących się w Muzeum Narodowym w Warszawie. Jest to efekt badań archeologicznych prowadzonych w latach 1937-1939 przez archeologiczną misję polsko-francuską kierowaną przez K. Michałowskiego.
Wypożyczono z Muzeum Narodowego w Warszawie (141 270).
Źródła:
Dembska Albertyna – Kultura starożytnego Egiptu. Słownik, Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1995.
Henzel Tadeusz 1934 – Pigmeje Centralno-Afrykańscy. Studjum Antropologiczne, Lwów: Towarzystwo Naukowe.
1934 – Pigmeje Centralno-Afrykańscy. Studjum Antropologiczne, Lwów: Towarzystwo Naukowe.
Owusu Heike – Symbole Egiptu, Katowice: Wydawnictwo „KOS”, 2002.
https://pl.wikipedia.org/wiki/Edfu
Opracował: Lucjan Buchalik