Portolany

Mapy portolanowe (z włoskiego portolano lub łacińskiego porto, portare- nieść), powstawały od XIII wieku do XV, malowane były ręcznie na pergaminie.

Prawdopodobnie pierwowzorem dla portolanów były greckie periple, stanowiące opisy pojedynczych podróży między portami. Portolany były bardzo starannie i szczegółowo opisanymi, przewodnikami dla żeglarzy i odpowiadały dzisiejszym locjom. Oparte na siatce rumbów przedstawiały zarysy lądów i mórz, podane były nazwy portów i miast nabrzeżnych. Mapy tego typu stanowiły nową jakość przede wszystkim położony został duży nacisk na zgodność kształtów na mapie z odpowiednikami geograficznymi w naturze. Portolany koncentrowały się na przedstawieniu wybrzeży, wnętrze lądu pozostawiając puste.

Udoskonalenie wynalezionej przez Włocha Flavia z Positano busoli, i w związku z tym precyzyjne ustalenie położenia geograficznego pozwoliło na wykreślenie linii brzegowej odpowiadającej kształtem obecnemu wyglądowi. Na portolanach malowano róże wiatru jako siatkę kartograficzną, a sama ziemia uważana była za płaszczyznę ,a nie kulę. Mapy malowano ręcznie i umieszczano rzędami nazwy przy zarysowanym konturze brzegu, pojawiła się także sieć przecinających się prostych linii tzw. linii rumbowych z czasem ewoluujących w stronę róży wiatrów.

Opisy miejscowości wykonywano prostopadle do wybrzeżu zgodnie z kierunkiem płynięcia okrętu, miejsca niebezpieczne oznaczano opisami umieszczonymi „na morzu”. Zamieszczane były także przy opisie flagi i herby, które miały informować żeglarza o przynależności politycznej danego obszaru . Ważną cechą portolanów był fakt, że opracowywano je w określonej skali i z dobrze zaznaczoną linią zatok i przylądków. Portolany miały także liczne elementy dekoracyjne, barwnie iluminowane, nabierały walorów prac artystycznych. Przy zachodniej krawędzi niektórych portolanów prezentowana była scena religijna, a miasta, góry, rzeki ozdabiano odpowiednią miniaturą.