Brazylia początku XX wieku
„Stan Parana leży na południu Brazylji, [...]. Granice jego od strony wschodniej tworzą wody Atlantyku, od południa stan Santa Catharina, od południowego wschodu - argentyńska prowincja Missiones, od zachodu stan Matto Grosso i republika Paragwaj, od północy - stan San Paulo. Cała Parana, jak o tem szerzej wspominam w rozdziale o klimacie, znajduje się w strefie podzwrotnikowej.
Przez północną jej część przebiega zwrotnik Koziorożca.[...] Ludność tego wielkiego kraju, zaledwie niewiele mniejszego od b. Kongresówki razem z obu Małopolskami, wynosi według spisu ludności, dokonanego w roku 1920, - 660 tysięcy. Na liczbę te przypada duży procent cudzoziemców, w większości polaków i ukraińców z Polski. Dokładna statystyka obcokrajowców nie istnieje. Prywatne, prowizoryczne obliczenia podają ich liczbę na30, a nawet zwyż 50-ciu procent ogólnego zaludnienia. Polaków mieszka tam około 120 tysięcy.[...]
Brazylia posiada ustrój federalny, co znaczy, że każda prowincja, nosząca tam nazwę „estado” ( państwo), jest obdarzona bardzo daleko posuniętym samorządem.[...]. Jak daleko posunięta jest samodzielność stanów, może posłużyć fakt, że np. w Rio Grande do Sul, panują juz od kilku lat rozruchy na tle nieporozumień przy wyborze prezydenta, a wojsko i władze federalne nie mieszają się do tych spraw zupełnie.[...]. Interesów stanu w rządach federalnych pilnuje 3 senatorów, wybieranych na okres dziewięcioletni* .[...]
Ogólnie rzecz biorąc klimat Parany jest ciepły, przypominający w zimie naszą wiosnę, lub najwyżej jesień. [..]. Polak, przybyły prosto z kraju, powinien osiąść w wyżynnej części stanu, w której nie panują złośliwe choroby podzwrotnikowe i gdzie nie potrzeba przechodzić żadnej aklimatyzacji.[...]”.
„Te drzewa, do których widoku przywykł polak w swojej ojczyźnie, w paranie są nieznane. Nie ma tam ani dęba, ani osiki, ani brzozy, ani sosny, ani żadnego innego które przypominałoby stęsknionemu emigrantowi jego zamorski kraj rodzinny. Zamiast nich spotykamy w Paranie drzewa nie mniej od naszych piękne, lecz inne. Charakterystycznym rysem krajobrazu parańskiego jest wysmukły, o wysokim ( osiąga wysokość zwyż 30 metrów) i równym pniu pinjor (Araucaria brasiliensis)[...]. Jest to podobne nieco do naszej sosny, również szpilkowe.[...] Budulec z niego niezbyt trwały, lecz ze względu na łatwość obróbki, bardzo poszukiwany.”
*co trzy lata jeden ustępuje
Źródło:
Mieczysław Bogdan Lepecki, Opis Stanu Parana, Wydawnictwo Polskiego Towarzystwa Emigracyjnego, Warszawa 1928, s. 5-9; 24-25;
„[...] Brazylia nosi oficjalną nazwę Stanów Zjednoczonych Brazylji (Estados Unidos do Brazil). Leży w Ameryce Południowej 5o10`północnej szerokości geograficznej i 33o46`10`` płd. szerokości geograficznej, oraz między34o48`58`` i 73o47`31``długości wschodniej (Greenwich), obejmując powierzchnię 8.511.189 kilometrów kwadratowych.[...].
Brazylia w ogólnych zarysach przedstawia się, jako kraj falisty z silnie zaznaczonemi śladami erozyjnej działalności wód. Gór wysokich nie posiada. Najwyższy jej szczyt, Itatiaja, nie przekracza 3 tysięcy mtr. Na północy, w dolinie Amazonki, kraj nosi cechy kraju równinnego; im dalej na południe, tem teren staje się falistszy, aby w okolicach stanu Rio Grande de Sul przerodzić się znowu w równiny, tak charakterystyczne dla dorzecza La Platy. Znakomitą większość kraju pokrywają lasy dziewicze. Na samej północy, na granicy Wenezueli i Gujan, a także na południu, w południowej części stanu Matto Grosso, częściowo w Goyaz, San Paulo i Paranie, a w szczególności w Rio Grande do Sul - występują stepy. Jako wyspy, występują stepy w wielu okolicach, z wyjątkiem wielkiej jednolitej puszczy nadamazońskiej. Ten olbrzymi kraj należy w znakomitej większości do dwóch systemów wodnych: Amazonki i Rio de La Platy. Tylko kilka rzek większych, wszystkie we wschodniej części kraju, toczy swe wody bezpośrednio do oceanu.[...].
Językiem urzędowym, jak również powszechnie używanym jest język portugalski.[...] Emigranci z państw europejskich mówią swojemi językami, lecz i oni przy stykaniu się ze sobą muszą używać portugalszczyzny, która, z wyjątkiem okolic objętych przez kolonizację rolniczą cudzoziemską, jest tak powszechna jak polszczyzna w Polsce. W sferach kupieckich jest nieco znany język niemiecki.[...]”.
„Espirito Santo leży między 17055`i 21019`południowej szerokości geograficznej, oraz między 390 36`26``i 410 48 `26``długości zachodniej( Greenwich). Powierzchnia stanu obejmuje44.684 km2.. Największa odległość z północy na południe wynosi 407 kilometrów, ze wschodu na zachód – 157 kilometrów.[...] Pomorze przedstawia sobą równinę, na która ocean zachodzi wielu łachami, zatokami i kanałami [...]. Taki właśnie charakter noszą najbliższe okolice Victoria`i, gdzie błota są przeplatane, jak na naszym Polesiu, ławicami piasku. W dalszych okolicach, a w szczególności w środku kraju, spotyka się wielką ilość jezior i jeziorek, stanowiących dla wielu rzek bądź ujście, bądź źródliska. Ten charakter nosi część kraju, położona na północny-zachód od ujścia rzeki Doce i na południowy-zachód od tegoż ujścia aż do miejscowości Santa Cruz. Wnętrze kraju, a w szczególności jego część południowa i część przytykająca do granicy ze stanem Minas Geraes, jest naogół górzysta, względnie pagórkowata.[...]”
Źródło:
Mieczysław Bogdan Lepecki, kapitan, Opis stanu Espirito Santo ze specjalnym uwzględnieniem terenów, na których odbywa się kolonizacja polska. Nakładem Ligi Morskiej i Kolonialnej, Warszawa 1931,s. 9-13; 26-27.
