Wprowadzenie - Brazylia
Państwo leżące w centralnej i wschodniej części Ameryki Południowej. Najludniejszy i największy kraj tego kontynentu. Graniczy z większością państw obszaru (Urugwaj, Paragwaj, Argentyna, Boliwia, Peru, Kolumbia, Wenezuela, Gujana, Surinam i Gujana Francuska).
Wyjątkiem jest Chile i Ekwador. Jej położenie i wielkość decydują o zróżnicowanym charakterze środowiska geograficznego. Od wschodu Brazylia styla się z Oceanem Atlantyckim. Długa, licząca ponad 7, 5 tysiąca kilometrów linia brzegowa nie należy do szczególnie rozwiniętych, ale spotykamy tu rozmaite typy wybrzeża. Brazylia leży na obszarze platformy południowoamerykańskiej. Na terenie kraju przeważają aluwialne równiny rzecznych nizin oraz równiny denudacyjne w obrębie wyżyn. Dominującymi płaskowyżami są leżąca w centrum i wschodniej części kraju Wyżyna Brazylijska oraz znajdująca się na granicy z Wenezuelą Wyżyna Gujańska,. Ponad 40 procent powierzchni zajmują niziny , a największą z nich jest Nizina Amazonki.
Klimat
Około 90 procent powierzchni Brazylii cechują klimaty równikowe, z wydzielanymi trzema strefami: klimat równikowy wybitnie wilgotny, podrównikowy wilgotny i podrównikowy suchy. Na południu kraju dominuje klimat zwrotnikowy. Na obszarze Brazylii występują trzy wielkie systemy rzeczne: Amazonki, Paragwaju-Parany-La Platy Oraz Săo Francisco.
Szata roślinna
jest różnorodna, co jest efektem zróżnicowania klimatycznego. Największą powierzchnię zajmuje las równikowy ( około 40 procent). Występują tu cenne gatunki drzew, między innymi mahoniowiec i drzewa kauczukowe. Centralna część Wyżyny Brazylijskiej pokrywa sawanna. Na krańcach południowych występuje pampa( stepowa formacja trawiasta).
Świat zwierzęcy
jest w Brazylii niezmiernie bogaty i zróżnicowany, z dużą grupą gatunków endemicznych. Lasy równikowe są zamieszkane przez tapiry, małpy szerokonose, liczne gryzonie. W dorzeczu Amazonki występują ssaki wodne ( manaty i delfiny inia). Bogaty jest świat ptaków (papugi, tukany, kolibry).Wśród drapieżników spotkamy jaguary i pumy. Stosunkowo duże obszary są objęte ochroną (niecałe 4 procent powierzchni). Jest tu 35 parków narodowych. Najstarszym z nich jest Iquacu .
Ludność
Przed przybyciem Europejczyków Brazylię zamieszkiwały liczne grupy indiańskie (Arawak, Guarani i inni). Po podboju portugalskim, wzrost zapotrzebowania na siłę roboczą zaspakajano sprowadzając niewolników z obszarów Afryki. W sumie, pomiędzy XV a XIX wiekiem przywieziono tu prawie 4 miliony Afrykanów. W roku 1800 ludność pochodząca od niewolników stanowiła w rejonach przybrzeżnych ponad 50 procent populacji, natomiast populacja tubylczych mieszkańców nie przekraczała 9 procent ogółu ludności. Natomiast wysoki był udział ludności mieszanej – prawie 16 procent. W kolejnych stuleciach do Brazylii przybywali liczni emigranci z rozmaitych stron świata, w tym bardzo duże grupy Europejczyków. Pozostałością okresu kolonialnego jest język portugalski, nadal będący językiem urzędowym kraju. Jest krajem wielu wyznań. Większość stanowią katolicy i protestanci, ale żyją tu liczne grupy wyznawców islamu, buddyzmu, miejscowych tradycyjnych kultów indiańskich i afro-brazylijskich oraz condomble, umbandy, macumby itd. Brazylia liczy prawie 165 milionów mieszkańców i jest jednym z najludniejszych państw świata. Zamieszkuje tutaj prawie 50 procent populacji Ameryki Południowej. Ponad 40 procent ludności kraju to Mulaci, ponad 50 procent to ludność o korzeniach europejskich, dominująca na obszarach środkowej i południowo wschodniej Brazylii. Większe grupy ludów tubylczych można spotkać dzisiaj już tylko w obszarach Amazonii.
Historia
W roku 1494 tereny dzisiejszej Brazylii zostały objęte w posiadanie przez Portugalczyków. W latach 30. XVI wieku rozpoczęli oni systematyczną kolonizację tego obszaru. Na zdobytych terenach zakładano wielkie plantacje, bawełny, trzciny cukrowej i kawy. W roku 1763 Brazylię uznano za wicekrólestwo, a w roku 1822 – za królestwo, połączone z Portugalią unią personalną. W roku 1822 Pedro I proklamował niepodległe cesarstwo, które zostało obalone i przekształcone w republikę federacyjną w roku 1889.W latach 20. XX wieku Brazylia weszła w okres licznych, różnorodnych ruchów społecznych (nacjonalistycznych, komunistycznych i innych), a nastroje podsycane były efektami kryzysu gospodarczego. W roku 1937 G. Vargas dokonał przewrotu, stając się dyktatorem tzw. Nowego Państwa. Wojskowy zamach stanu w roku 1964 dał początek wieloletnim rządom wojskowym. Powrót do praktyk demokratycznych nastąpił dopiero po roku 1989, po przeprowadzeniu powszechnych wyborów prezydenckich. Dzisiejsza Brazylia jest krajem o znacznym wskaźniku urbanizacji (ponad 70 procent).
Źródła:
Brazylia, w: Almanach Państw Świata, (red.) Henryka Bielicka, Warszawa 2004, s. 95-97.
Brazylia, w: Państwa Świata, (red.) Bartłomiej Kaczorowski, PWN, Warszawa 2009, s.123-132.
Rajmund Mydel, Jerzy Groch (red.), Przeglądowy Atlas Świata, Popularna Encyklopedia Powszechna, Ameryka Południowa, Kraków 1999, s.242-260.
Aleksander Posern-Zieliński, Mariusz Kairski, Ameryka Południowa, w: Świat Grup Etnicznych, (red.) A. Posern-Zieliński, Wielka Encyklopedia Geografii Świata, s. 255-283.
Strona internetowa: Polonia w Brazylii: http://www.poloniawbrazylii.pl/index.php/brasil/brazylia (dostęp 16.07.2014)
Strona internetowa: Central Intelligence Agency: https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/br.html (dostęp 16.07.2014)