Fonograf w badaniach

Bronisław Piłsudski należał do prekursorów wykorzystania przy dokumentacji fotografii i fonografu. Miał świadomość, iż wzbogaci to wystawę muzealną o dodatkowy kontekst. Dokumentacja fotograficzna święta niedźwiedzia, obrzędów szamańskich, czy życia codziennego ma charakter unikalny. Wykonał setki fotografii. Współcześnie znajdują się w różnych kolekcjach muzealnych na całym świecie.

Bronisław jako pierwszy badacz, do dokumentacji tradycji Ajnów na Hokkaido wykorzystał fonograf - wynalazek Thomasa Edisona. Był to aparat który służył zarówno do nagrywania jaki i odtwarzania dźwięku. Piłsudski zarejestrował unikalne materiały dotyczące kultury Ajnów, które przywiózł do Polski w 1906 roku. Nagrania obejmują muzykę wokalną, instrumentalną, język oraz legendy. Proces ich rekonstrukcji prawdopodobnie nie doszedłby do skutku, gdyby nie powołany w latach 80-tych Międzynarodowy Komitet dla Ocalenia i Oceny Spuścizny Naukowej Bronisława Piłsudskiego, którego celem było ich odczytanie. Zadania tego podjął się zespół Instytutu Elektroniki Stosowanej Uniwersytetu Hokkaido pod kierownictwem prof. Toshimitsu Asakura. Zawartość wałków fonograficznych została skopiowana przy użyciu technik laserowych. Na podstawie tych zapisów powstał dziecięcy musical. Całość tego przedsięwzięcia dokumentuje film…

Z raportów z prac prowadzonych nad kolekcją w latach 1983-1986 wynika, iż najwięcej materiałów zachowanych na cylindrach pochodziło z dwóch regionów: Sachalinu i Hokkaido. Do gatunków pochodzących z Sachalinu zaliczono: hauki (pieśni o czynach bohaterów), ojna (pieśni o bóstwach), hecire hau (pieśni wykonywane podczas tańca), jajkatekara (pieśni miłosne), ihunke (kołysanki), rekuhkara (gardłowy sposób wydobycia dźwięków różnej wysokości), cibo hau (pieśni wykonywane w trakcie wiosłowania), sake snotcia (pieśni przy spożywaniu sake), jukara (pieśni epickie), tonkori (muzykę instrumentalną), tusu (pieśni szamańskie). Natomiast z Hokkaido pochodziły: kamuj jukara (pieśni o bóstwach), upopo (pieśni śpiewane jak kanon, często wykonywane przez kobiety w pozycji siedzącej), snotcia (improwizowane, krótkie pieśni biesiadne), kamuy nomi (strofy modlitewne), jajsama (pieśni miłosne), iyonnokka (kołysanki), uparpakte (śpiewogry)[1].

Kolekcja nagrań fonograficznych oraz artykuły, w których Bronisław Piłsudski opisał muzykę towarzyszącą obrzędom, jest cennym źródłem informacji o kulturze i sztuce plemienia Ajnów.

[1] „Etnografia Nowa” 06/2014, PME Warszawa, s. 219-224.