Kultury

Słowo „Ajnu” znaczy „człowiek” w znaczeniu „prawdziwy człowiek”. Japończycy nazywali ich określeniem ezi, co oznaczało „obcy, którzy mieszkają na północy”. To jeden z najdawniejszych i najmniej zbadanych ludów Azji. Szacuje się, że przybyli na Wyspy Japońskie, Kurylskie i półwysep Sachalin przed sześcioma tysiącami lat. Wyglądem nie przypominają Japończyków, ani ich język nie jest spokrewniony z japońskim. Ich pochodzenie do dnia dzisiejszego stanowi przedmiot sporów naukowych.

Bronisław Piłsudski tak opisywał swoje pierwsze wrażenia po spotkaniu Ajnów:

„Już wtedy wygląd zewnętrzny Ajnów żywo wskrzeszających w pamięci typy, które można spotkać w Europie, przypominające niekiedy Żydów, chłopów rosyjskich lub Cyganów, a w jeszcze większym stopniu ich język, brzmiący bardzo melodyjnie dla mego ucha, z jego delikatnymi, cieszącymi słuch odcieniami tembru, zachwyciły mnie tak mocno, że często pragnąłem poznać ich przynajmniej tak jak znałem Niwchów zamieszkałych na północnym Sachalinie”[1].

W pierwszej połowie pierwszego tysiąclecia p.n.e. wyparci na północ przez przodków współczesnych Japończyków, zajmowali się łowiectwem i rybołówstwem. W końcu lat czterdziestych XX wieku przenieśli się z Sachalinu na Hokkaido. Piłsudski pisał, iż: „Wspólna ciężka niedola, tylko rozmaicie odczuwana, jednakowa, szczera i gorąca miłość do Ojczyzny, kolebki naszego życia, zbliżyła nas i pokochaliśmy się. (…) Związek serdeczny nas łączący krzepł i rozszerzał się na coraz dalsze okolice. Jużeśmy razem się cieszyli powodzeniem waszem w sezonach połowu ryb i myślistwa, odczuwaliśmy radość, gdy zdrowe latorośle uszczęśliwiały rodziny i powiększały liczbę członków gasnącego waszego szczepu; smuciliśmy się razem, gdy śmierć unosiła do pięknego „Mlywo” tych, których zaliczaliśmy do naszych wspólnych przyjaciół (…)”[2].

Pierwsze badania wśród Ajnów prowadził na zlecenie Komitetu Badań Kraju Amurskiego. Najważniejszym i najbardziej owocnym okresem był czas od lipca 1902 roku do czerwca 1905 roku. Piłsudski uczestniczył w życiu Ajnów dokumentując różne obrzędy, jak np. święto niedźwiedzia i polowania na foki, święto zabicia lisa. Notował baśnie, opowiadania, legendy. Swój bliski kontakt z tym ludem podsumował w następujący sposób: „Dziękuję za otwarcie dusz waszych, za odsłonięcie mi tajników waszej trudnej, odmiennej, nieharmonijnej dla nas, ale wam drogiej ojczystej mowy, za powierzenie niejednej tajemnicy, za chętnie objaśnienie waszych myśli i zapatrywań, za dzielenie się ze mną najdroższym skarbem, który wam pozostał i osładzać wam będzie ciężkie kajdany niewoli – waszymi pieśniami”[3].

W sumie Piłsudski przebywał z Ajnami przez okres 12 lat. Nadali mu miano „starszego brata” – „akan”. Sinkincho, Piłsudskiego małżonka wywodziła się z Ajnów. Ze związku tego na świat przyszedł syn Sukezo (1903), oraz córka Kiy (1905).

W dowód odwzajemnienia sympatii Ajnów i przyjęcia go do ich grona, Piłsudski pomagał zakładać szkoły, nauczał dzieci, leczył, szczepił przeciw ospie. Nauczył się trzech tubylczych języków i, wobec nieznajomości przez Ajnów rosyjskiego, służył im za tłumacza i obrońcę przed okupacyjną władzą. Gdy Japończycy otrzymali część ziemi na Sachalinie po wojnie japońsko-rosyjskiej 1904-1905 pomagał też w kwestiach administracyjnych.

[1] B. Piłsudski, „Materials for Study of the ainu Language and Folklore. Collected and Prepared for Publication by Bronislaw Pilsudski, Cracow 1912, s. VI-VIII

[2] B. Piłsudski, „Poezja Gilaków”, Lud, t. 17: 1912, s. 4

[3] B. Piłsudski, „Poezja Gilaków”, Lud, t. 17: 1912, s. 4