Obszar badań

Trasa dojazdu do miejsca docelowego w Troickosawsku-Kiachcie:

J. Talko-Hryncewicz bardzo dokładnie opisał swoją podróż do miejsca przeznaczenia w pierwszej części wspomnień Z przeżytych dni. Pełen nadziei i zapału na zrealizowanie naukowych planów, poczyniwszy odpowiednie przygotowania, wyruszył 20 kwietnia 1892 roku wraz z poślubioną tuż przed wyjazdem kuzynką Krystyną Szabiniewiczówną, która była wierną towarzyszką jego życia, pomagając mu w pracach i badaniach.

Jego bardzo długa droga do pracy w Troickosawsku-Kiachcie wiodła: z Antonowa na Ukrainie do Warszawy, skąd przez Moskwę, Niżni Nowgorod, Kazań, Perm, Tiumeń, Jekaterynburg, Tobolsk, Tomsk, Krasnojarsk, Kańsk, Niżni Udinsk, wieś Tułun, Irkuck, Bajkał, Selengińsk, Ust-Kiachtę do docelowego Troickosawska.

Dokładne rozpisanie trasy:
- podróż z Moskwy do Niżnego Nowgorodu odbyła się koleją,

- droga z Niżnego Nowgorodu do Kazania statkiem po Wołdze trwała 5 dni

- odcinek z Kazania (po kilkudniowym pobycie) do Permu też drogą wodną - po Kamie,

- etap z Permu do Tiumenia, z krótkim postojem w Jekaterynburgu znów koleją

- etap z Tiumenia do Tomska z postojem w Tobolsku trwał 9 dni i również odbył się statkiem

- w Tomsku JTH kupuje za 140 rubli specjalny powóz „tarantas” i potrzebny sprzęt i drogą lądową wyrusza do stolicy Syberii Wschodniej - Irkucka i do Bajkału. Ten odcinek wiódł przez Maryjsk, Krasnojarsk, Kańsk, Niżnieudinsk (Niżni Udinsk), wieś Tułun do Irkucka

- po kilkudniowym pobycie w stolicy wschodniej Syberii, wyrusza przez Bajkał, statkiem „Jakow” i w ciągu 6 godzin dociera do przystani Mysowoje u ujścia Selengi.

- Ostatni odcinek prowadził przez Seleginsk, Ust-Kiachtę do położonego tuż przy granicy z Mongolią - Troickosawska, który w owym czasie liczył 8 tys. mieszkańców.

Niektóre wspomnienia z trasy do miejsca docelowego:
Mijamy małą mieścinę powiatową Kańsk, przeprawiamy się przez Birusę i jedziemy przez powiatowe miasto Niżnij Udinsk, opodal którego leży wielka wieś Tułun, najludniejsza po drodze do Irkucka. Jest to typowa wieś syberyjska, większa od niejednego miasta powiatowego, o szerokich długich ulicach, zbudowana bezładnie, ale posiadająca sklepy, aptekę, restauracje, piekarnię cukiernię. Tułun liczył 7 tys. mieszkańców….ruch handlowy znaczny… albowiem wiele towarów szło tędy z Rosji, mijając Irkuck, prosto na północ …do kraju Jakuckiego.

Trójka pocztowa mknie szybko, zmiana koni i dalej. Jesteśmy zmęczeni i z niecierpliwością oczekujemy Irkucka. Na nizinie pomiędzy wijącemi się błękitnemi wstęgami Irkutu i Angary, widać zdaleka pozłacane krzyże i zielone kopuły cerkwi a dalej domy otoczone roślinnością. Jesteśmy wreszcie w stolicy wschodniej Syberii. Irkuck leży na płaskiej równinie i nie posiada malowniczego położenia, jednak szerokie, spławne, omywające go rzeki, równe ulice, grunt twardy i zamożność czyniły go jednem z piękniejszych i bogatszych miast Syberii. (JTH, 231)

Na Bajkale wsiedliśmy na stary statek „Jakow”, nazywany imieniem pierwszego przedsiębiorcy żeglugi po Bajkale, znanego miljonowego niegdyś kiachtyńskiego kupca Jakowa Niemczynowa. Pogoda piękna i cisza. Zachwyca nas wyjątkowo czysty, jasny błękit nieba, może nie tak ciemny jak na południu i zachodzie Europy, bez chmurek, odbijający się w niezmierzonych głębiach Bajkału. Jadąc ze strony południowej nie tracimy z oczu lądu. Zdala jak we mgle z poza oparów wód Bajkału widnieją zarośla i lasy. Jedzie sporo osób, ale wszyscy do Czyty, a stamtąd dalej na północ, lub nad Amur, nikt zaś do Troickosawska. Przeprawa trwa około 6 godzin, ale wobec częstych burz na „morzu” płynie się nieraz i dzień cały. Kiedyśmy odbijali od brzegu, wody były ciche, później pojawiły się fale, statek co raz bardziej skrzypiał we wszystkich więzadłach, bałwany uderzały z coraz większą siłą. (JTH, 237)

Dobrnęliśmy do przystani Mysowaja, zbudowanej w dzikiej leśnej okolicy przy ujściu rzeki Selengi (co oznacza po burjacku rzeka). Nie udaje nam się stąd płynąć statkiem do Ust’-Kiachty z powodu małej wody, wybieramy więc zamiast jazdy na Wierchnieudinsk (ob. Ułan-Ude) drogę krótszą t.z. traktem kupieckim, przecinającym pasmo gór Chamar-Dabanu. Wśród wspaniałych krajobrazów mamy do Troickosawska 185 wiorst. Trakt ten był zbudowany w latach siedemdziesiątych dla przewozu herbaty …. Jedziemy dalej na Selengińsk. Okolica uboga, stepy pokryte kamieniami…, gdzieniegdzie rozrzucone ułusy koczujących Burjatów, lub świątynia buddyjska samotnie stojąca z kilkunastu domkami, tam znowu kroczy lama z różańcem w ręku ze swemi kontemplacjami o znikomości rzeczy doczesnych, a w obłokach szybuje jastrząb z rozpoztartemi skrzydłami. Po twardej ziemi z kamienistym podłożem jedzie się szybko jakby po najwyborniejszej szosie i nie wiem czy może być lepsza i szybsza jazda niż w kraju Zabajkalskim. (JTH, 238)

Tereny badań J. Talko-Hryncewicza:
Kraj Zabajkalski w Syberii Wschodniej i Chałcha- Mongolia północna