Polskie poznawanie świata

O badaniach

O badaniach


Czas badań: 1896-1900

Powód wyjazdu:
Zatrudnienie przez rząd holenderski w słynnym Ogrodzie Botanicznym w celu zbadania paprotników jawajskich oraz chorób roślin użytkowych, trzciny cukrowej i tytoniu. Wyjechał na Jawę z polecenia profesora Karola Goebla z Monachium, który zarekomendował go M. Treubowi ówczesnemu dyrektorowi słynnego Ogrodu Botanicznego w Buitenzorgu jako wszechstronnego i niezwykle utalentowanego botanika.

Zakres badań:
Marian Raciborski był wszechstronnym botanikiem. Swoją pracę na Jawie rozpoczął od badania paprotników jawajskich. Zajmował się jednak nie tylko paprotnikami, ale w ogóle roślinami tropikalnymi. Przeprowadzał badania z zakresu anatomii (pracując nad wpływem warunków zewnętrznych na wzrost i postać rośliny, a także nad rozwojem niektórych grzybów), fizjologii i morfologii (m.in. morfologia lian, rolą tzw. wylistka), fitopatologii i fitogenezy grzybów, systematyki i florystyki (m.in. monografia paproci jawajskich, badania nad grzybami i glonami, epifitami), pteridologii.

Należy także podkreślić jego prace prowadzone w Polsce, z zakresu paleontologii i geografii roślin, systematyki oraz to, że był prekursorem ochrony przyrody w Polsce, podkreślając wagę edukacji społeczeństwa, szczególnie młodzieży w tym zakresie.

Pozyskane zbiory:
Marian Raciborski w czasie czteroletniego pobytu na Jawie zgromadził pokaźne zbiory przyrodnicze, a także etnograficzne, które przywiózł do Polski. Podczas licznych wyjazdów terenowych zgromadził duże zbiory roślin zielnikowych, jak i okazów, które specjalnie przygotował w roztworze alkoholowym, z myślą o prezentacji ich w muzeum. Jego ogromna jawajska kolekcja botaniczna, licząca prawie 1300 okazów znajduje się dziś w Instytucie Botaniki UJ i Krakowskim Ogrodzie Botanicznym, gdzie jest także poświęcona mu sala, w której zobaczyć można przykłady zielników, zasuszonych owoców egzotycznych, okazy tzw. mokre, liczne rodzaje lian oraz przekroje różnych gatunków palm i innych drzew tropikalnych.

Dużą część kolekcji botanicznych, jak podaje Alicja Piekiełko-Zemanek, stanowiły zbiory zielnikowe, obejmujące grzyby, porosty, mchy i rośliny naczyniowe (w sumie 216 fascykułów); okazy dendrologiczne (ok. 300 okazów), karpologiczne (ok. 160 okazów); okazy mokre całych roślin zakonserwowanych w słojach (ok. 600 okazów). Odrębny zbiór stanowiły okazy paleontologiczne zgromadzone w kraju.

Jego zbiory (paprocie, orchidee, lichenie, grzyby, algi) znajdują się też w herbarium w Bogorze, Berlinie, Holandii, Wiedniu.

Zbiory etnograficzne:
M. Raciborski podczas swojego pobytu na Jawie interesował się także kulturą malajską. Dostrzegł w niej piękno i oryginalność i zafascynowany nią zgromadził liczne okazy ją reprezentujące. Swoje zbiory etnograficzne, w sumie ponad dwieście okazów, podarował tuż przed śmiercią w 1917 roku krakowskiemu Muzeum Etnograficznemu, które miało wówczas siedzibę na Wawelu, uznając je za najbardziej odpowiednią placówkę. Uczynił to za pośrednictwem profesora Józefa Rostafińskiego, u boku którego pracował jako asystent do 1892 roku. Rostafiński wspomina ten fakt w słowie pośmiertnym o Marianie Raciborskim: „ostatnia nasza rozmowa była o zbiorach malajskiej ludowej sztuki, które polecił mi złożyć w muzeum etnograficznem na Wawelu.(…). Profesor botanik w Uniwersytecie Jagiellońskim, dr Marian Raciborski jako dyrektor ogrodu botanicznego w Buitenzorg na wyspie Jawie, które to stanowisko zajmował przed laty kilkunastu, zebrał tam kilkaset nadzwyczaj cennych okazów sztuki i przemysłu ludów malajskich na Jawie, Borneo i Sumatrze” (Czas Krakowski, 1917, nr 142 (25.03),1).

Pośród zebranych przez Raciborskiego obiektów znajdują się kolekcje lalek teatralnych, sztyletów krisów oraz innej broni, tkanin i przedmiotów użytkowych. W jednym z listów do przyjaciela pisał: „sam zabawiam się zbieraniem starej broni jawajskiej, a więc przede wszystkiem sztyletów […] a nad to zbieram maryonetki, a nawet mam już figury z drzewa naturalnej wielkości …”

Najliczniejsze są kolekcje lalek teatralnych oraz broni. Kolekcja lalek składa się z 74 figur, wśród których 11 reprezentuje teatr cieni - wayang kulit, a pozostałe należą do teatru marionetkowego - wayang golek. Pochodzą one z zachodniej i centralnej Jawy, gdzie znajdowały się główne miejsca badawcze botanika. Zbiór broni natomiast liczy kilkadziesiąt okazów (ponad 60), w tym najwięcej krisów, ale znajdują się także inne jej rodzaje jak tzw. parangi - jednosieczna broń typu maczet, czy włócznie, strzały i kołczany Dajaków, z indonezyjskiej części Borneo – Kalimantanu. W kolekcji znajdują się również cenne tkaniny batikowe oraz przedmioty codziennego użytku. Na uwagę zasługuje również mosiężny zestaw naczyń do betelu.

Zgodnie z art. 173 ustawy Prawa Telekomunikacyjnego informujemy, że kontynuując przeglądanie tej strony wyrażasz zgodę na zapisywanie na Twoim komputerze tzw. plików cookies. Ciasteczka pozwalają nam na gromadzenie informacji dotyczących statystyk oglądalności strony. Jeżeli nie wyrażasz zgody na zapisywanie ich zmień ustawienia swojej przeglądarki internetowej.