12.5 MODEL SAŃ

pochodzenie: grupa etniczna Itelmeni, Kamczatka, państwo – Federacja Rosyjska

datacja: koniec XIX wieku

wymiary:  18 982/MEK długość 25 cm, szerokość 4,5 cm, wysokość 11,5 cm

                 21 134/MEK długość 30,5 cm, szerokość 7,5 cm, wysokość 10,5 cm

surowiec: drewno, skóra

Model sań (18 982/MEK) wykonany przez Itelmenów z drewna z elementami skórzanymi. Elementy łączone metodą wiązania i przeplatania. Eksponat świetnie ilustrujący metodę gromadzenia zbiorów, zastosowaną przez badacza względem kultur etnicznych dalekowschodniej Syberii. Rzeczą niezmiernie ważną dla tego badacza było zachowanie obrazu unikalnej i zanikającej już wówczas oryginalnej wytwórczości, świadczącej o nieprzeciętnych umiejętnościach ludzi żyjących w ekstremalnie trudnych warunkach naturalnych. Gromadząc obiekty miał na uwadze ideę ich prezentacji na wystawach muzealnych. Stąd też, kolekcję Benedykta Dybowskiego, w tym zwłaszcza precyzyjnie wykonane modele, uznać trzeba nie tylko za unikalny zbiór etnograficzny, ale zarazem za bezcenny przykład ilustrujący XIX wieczne koncepcje sposobu gromadzenia i prezentowania kultur etnicznych w przestrzeni muzealnej.

Model sań (21 134/MEK) wykonany przez Itelmenów z drewna łączonego za pomocą sznurka. Itelmeni (dawniej określani jako Kamczadale) to lud paleoazjatycki, którego liczebność nie przekracza obecnie 3000 osób. Itelmeni, rdzenni mieszkańcy półwyspu, zamieszkiwali osady interioru Kamczatki, w jej południowej części. Ich tradycyjnym źródłem utrzymania było myślistwo, a także zbieractwo roślin i rybołówstwo. Nieufnie odnosili się do wszelkich nowości, co wyrażało się między innymi w oporze wobec przyjęcia hodowli reniferów i koni. Jako środek transportu wykorzystywali sanie, do których zaprzęgali psy. Współcześnie, większość z nich porzuciła prowadzi osiadły tryb życia na obszarze tzw. Kamczackiej Itelmenii, czyli terenach położonych nad rzeką Tigil.

Eksponaty wykonane przed 1883 rokiem na zlecenie Benedykta Dybowskiego, podczas jego drugiego pobytu na Syberii i Kamczatce w latach 1879-83.

 

Eksponaty wypożyczono z Muzeum Etnograficznego w Krakowie (18 982/MEK, 21 134/MEK).

 

Źródła:

Dybowska Maria – Kamczatka i jej ludy autochtoniczne w fotografii, tekstach i eksponatach Benedykta Dybowskiego, Warszawa 2003.

Kuczyński Antoni – Ludy dalekie a bliskie, Wrocław 1989.

Istoriko-etnograficzeskij atlas Sibiri, Moskwa - Leningrad 1961.

http://www.kamchatsky-krai.ru/lichnosti/biografii/dybovsky.htm.

 

Opracował: Jacek Kukuczka