10.20. TORBA

nazwa własna: saranip

pochodzenie: grupa etniczna Ajnowie, Shiraoi, państwo – Japonia

datacja: ok. 2015 r.

wymiary: wysokość 28 cm, szerokość 33 cm

surowiec: włókno roślinne

Torba saranip zazwyczaj noszona na ramieniu, dawniej (według tradycji) kobiety nosiły ją z paskiem na czole. Saranip wykonywane są z kory lipy japońskiej, zwanej po ajnusku nipes-ni (Tilia japonica). Liczba sznurów itese-ka decyduje o rozmiarze torby. Tradycyjnie noszono w niej sprzęt myśliwski, do połowu ryb taki jak sieci rybackie i harpun marep, dzikie górskie warzywa lub nawet pudełka z jedzeniem. Współcześnie nadal są w użyciu, często ozdobione haftowaną tradycyjną tkaniną wykonaną z włókien wiązu. Stanowią jeden z elementów „Ainu Design”.

Saranip jest tkany, pleciony na warsztacie tkackim zwanym itese-ni. Dwa końce włokien są owijane równomiernie dookoła kamieni pit, na środku długości znajduje się małe wcięcie, gdzie znajduje się balansjer istese-ni. Torba jest tkana od lewej do prawej strony. Splot po lewej stronie formuje dno saranip, szeroki wątek stopniowo dzieli się – na trzy, cztery a następnie do ośmiu końcówek – aż do przejścia do prawej strony itese-ni. Po zakończeniu worek jest ściągany z warsztatu tkackiego itese-ni, a końce są ze sobą wiązane. Następnie ważne jest zamknięcia dna worka. Góra worka skończona poprzez połączenie pięciu lub sześciu nici (repna-oske) z wątkiem wokół otworu i oplatana jest dekoracyjnym wykończeniem kimaha o długości 3-4 cm. Sznur na ramię zamykający wylot worka parurke jest przepleciony przez obręcz. Na koniec aby nadać torbie ostateczny kształt małe saranip są wypełniane pyłem wulkanicznym piyota i ustawione pionowo. Dotyczy to tylko toreb małych rozmiarów.

Torby saranip można podzielić na pięć typów w zależności od rozmiaru: najmniejszy pon-saranip mieszczący ok. 1,8 litra zboża, dzieci nosiły te torby rodzicom na pola. Drugi typ jest bardziej użyteczny, mieścił 9 litrów i zwany był poprostu saranip. Następne trzy typy to: isaroykip (36 litrów), poro-saranip (180 litrów) i totta (ok. 630 litrów). Pomimo objętości torba isaroykip nie jest ciężka do noszenia. Ostatnie dwa rodzaje służą jako pojemniki do przechowywania w spichlerzach pu.

Saranip jest używany w każdej dziedzinie życia Ajnów. W starych opowieściach u-e-peker mówiono, że jeśli dziecko miało kłopoty, worek przybierał ludzki kształt i ochronił je, zapewniając bezpieczeństwo. Opowieść ta służyła pouczeniu ludzi, że przedmioty mają dobrą duszę i nie należy wykorzystywać ich do zemsty. Kiedy torba saranip, zniszczyła się po użytkowaniu jak inne ważne przedmioty, była przeniesiona na ołtarz znajdujący się na otwartym powietrzu, gdzie w ofierze składano  ziarna, tytoń i proszono, aby jej dusza powędrowała do kraju bogów.

Obiekt wykonał ajnuski rzeźbiarz Tohru Kaizawa z Biratori-Nibutani. Pozyskano w sklepie prowadzonym przez żonę artysty podczas wyprawy etnologicznej „Sieroszewski 2015”, wysłany pocztą dzięki uprzejmości Muzeum w Nibutani.

Własność Muzeum Miejskiego w Żorach (MŻo/Az/113).

Źródła:

Shigeru Kayano, Ainu tools, Biratori Town Ainu Cultural Promotion Council, 2014.

Opracował: Lucjan Buchalik