10.7. NAKRYCIE GŁOWY

nazwa własna: sapa-un-pe

pochodzenie: grupa etniczna Ajnowie, Biratori (Hokkaido/Ezo), państwo – Japonia

datacja: ok. 2010 roku

wymiary: wysokość 13 cm, długość 60 cm, głębokość 16,7 cm

surowiec: drewno

Sapa-un-pe to uroczyste nakrycie głowy noszone przez mężczyzn ajnuskich podczas ważnych ceremonii takich jak np. i-o-mante („odsyłanie niedźwiedzi”).  Nazwa formalna to inaw-ru, w literaturze spotyka się tez określenie "korona". Obiekt wykonany jest ze zwiniętych spiralnych wiórów drewnianych, często z dołączoną z przodu drewnianą figurką niedźwiedzia. Końce niesplecionych wiórów wiązane są z tyłu głowy, tak aby rozmiar odpowiadał osobie noszącej. Niektóre sapa-un-pe mają doczepione skrawki materiałów kolorze granatowym i czerwonym zwanych santa-sarampe.

Na terenie Nibutani można spotkać również inne motywy figurek rzeźbionych z przodu takich jak np. lis lub orla głowa. Wszystkie rzeźby były barwione. W. Sieroszewski tak opisuje owe korony „Na czolnikach koron błyszczały amulety: pazury niedźwiedzie, orle dzioby, rzeźbione z drzewa, kości lub rogu, głowy lisie, wilcze, wyobrażenia ryb i żółwi”.

Sapa-un-pe nakładano również niedźwiedziom podczas ceremonii i-o-mante. Wtedy zadaniem tej figury było rozluźnienie umysłu żyjącego niedźwiedzia oraz miało zapobiegać jego agresji.

W Nibutani, stare korony inaw były palone i zastępowane nowymi, ale w pobliskim Mitsuishi nie było takiego zwyczaju i nowe drewno było wplatane w stare, co pogrubiało i zagęszczało nakrycie głowy.

Noszenie sapa-un-pe było nobilitujące, swoim zachowaniem nie można było skalać owej korony, nie wolno się wdawać w kłótnie i bójki. Była też oznaka przynależności do Ajnów. W czasie jednej z libacji polscy naukowcy prowadzący badania wśród Ajnów w 1903 roku (B. Piłsudski i W. Sieroszewski) zostali przyjęcie do lokalnej społeczności. W. Sieroszewski tak opisuje owe wydarzenie: „Ekastepa podniósł się i zdjąwszy koronę z własnej głowy włożył ją na głowę Bronisia. Spańram to samo uczynił ze mną, po czym w długiej przemowie Ekastepa oznajmił nam, że jesteśmy ich braćmi, że zostaliśmy przyjęci do plemienia…”.

Obiekt wykonał ajnuski rzeźbiarz Tohru Kaizawa z Biratori-Nibutani. Pozyskano w sklepie prowadzonym przez żonę artysty podczas wyprawy etnologicznej „Sieroszewski 2015”, wysłany pocztą dzięki uprzejmości Muzeum w Nibutani.

 

Własność Muzeum Miejskiego w Żorach (MŻo/Az/107).

 

Źródła:

Batchelor John, The Ainu and their folklore, London: Religions Society, 1901.

Majewicz Alfred F., Ajnu. Lud, jego język i tradycja ustna, Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 1984.

Majewicz Alfred F., Dzieje i wierzenia Ajnów, Poznań: CIA-Books–SVARO, Ltd, 1991.

Shigeru Kayano, Ainu tools, Biratori Town Ainu Cultural Promotion Council, 2014

Sieroszewski Wacław, Wśród kosmatych ludzi, Warszawa: Wiedza Powszechna, 1957.

 

Opracował: Lucjan Buchalik

Zgodnie z art. 173 ustawy Prawa Telekomunikacyjnego informujemy, że kontynuując przeglądanie tej strony wyrażasz zgodę na zapisywanie na Twoim komputerze tzw. plików cookies. Ciasteczka pozwalają nam na gromadzenie informacji dotyczących statystyk oglądalności strony. Jeżeli nie wyrażasz zgody na zapisywanie ich zmień ustawienia swojej przeglądarki internetowej.