10.14. TKANINA

pochodzenie: grupa etniczna Ajnowie, Biratori (Hokkaido/Ezo), państwo – Japonia

datacja: ok. 2015 roku

wymiary: długość 48 cm, szerokość 36,4 cm

surowiec: włókna wiązu

Prezentowana tkanina została utkana z włókien kory drzewa at-ni (Ulmus lacinata Mayr) – odmiana wiązu – wykonywano z nich między innymi tradycyjne stroje zwane attus. Współcześnie jest to surowiec bardzo ceniony i kosztowny, wykorzystywany w kreowaniu wizerunku „Ainu Design” i przemyśle pamiątkarskim.

Zrobienie takiej tkaniny wymagało czasu i było skomplikowanym procesem. Najpierw zbierano korę w celu zrobienia przędzy zwanej at, z której robiono tkaniny i ubrania attus. Drzewo at-ni można było obrać z kory o każdej porze roku, z wyjątkiem zimy, nie mogło mieć sęków, gałęzi. Latem kora była umieszczana w stawie przez około tydzień by zmięknąć. Jeśli była zebrana wiosną lub jesienią, najpierw była suszona  i następnie przechowywana aż do lata. Od trzeciego dnia moczenia codziennie sprawdzano korę i kiedy można ją było podzielić na poszczególne warstwy była płukana, suszona i przechowywana do późniejszego użycia.

Najbardziej pożądanym kolorem był jej naturalny, stąd kładziono korę na chruście aby nie dotykała błotnistego dna  stawu, co mogłoby spowodować, że zmieniała kolor na czarny. Na górze układano ciężki kij, aby kora była całkowicie zanurzona.

Zanim kora stawała się materiałem na attus po zmiękczeniu i osuszeniu zwijaną ją w włóczkę. Na początku była wilgocona delikatnie wodą i darta na małe nitki. Nitki były wiązane razem aż uformowały długą nić (e-u-kote) następnie zwijano je w kulkę nici katak i nawijano na hesomaki (japoński kłębek nici, zwój). Rdzeń powstawał poprzez nawijanie nici dookoła czterech palców około 20 razy, a następnie nawijanie jej dookoła rdzenia. Podczas tkania materiału, rdzeń był usuwany i kulka nici rozwijana była od wewnątrz. Na tradycyjny strój Ajnów potrzebowano 25 shaku (7,6 m) materiału, lub około 200 monme (750 g) katak.

Tkaninę wykonała ajnuska tkaczka Yukiko Kaizawa z Biratori-Nibutani, pozyskano podczas wyprawy etnologicznej „Sieroszewski 2015”, wysłany pocztą dzięki uprzejmości Muzeum w Nibutani.

Własność Muzeum Miejskiego w Żorach (MŻo/Az/127).

Źródła:

Shigeru Kayano, Ainu tools, Biratori Town Ainu Cultural Promotion Council, 2014.

Sieroszewski Wacław, Wśród kosmatych ludzi, Warszawa: Wiedza Powszechna, 1957.

Opracował: Lucjan Buchalik