Kamienne pieniądze

W trakcie swojego pobytu na wyspie Yap położonej w zachodniej części archipelagu Karoliny, uwagę Jana Kubarego zwróciły kamienne „pieniądze” miejscowych zwane „fe” lub „fei”.

Jak pisał w artykule do Wędrowca w 1882 roku: „Pieniądz Yapczyków są to wielkie kamienie, okrągłe, przedziurawione w środku na kształt naszych młyńskich kamieni. Materiał jest wapień krystaliczny, miękki, bardzo podobny do alabastru i tylko w osadowych pokładach wysp pellewskich się znajdujący”¹. Największe z nich miały średnicę 3,5 metra. W poszukiwaniu materiału budulcowego, argonitu – wapienia krystalicznego, organizowano wyprawy czółnami na położone 400 km dalej wyspy Palau, gdzie znajdywały się jego pokłady. Tam też robotnicy yapscy spędzali całe miesiące aby ociosać kamienie. Po przetransportowaniu ich na Yap stawały się środkiem płatniczym, o którego wartości stanowiła wielkość koła. Umieszczano je przed wejściami do domostw, co miało świadczyć o zamożności ich właścicieli. Stanowiły ważny element dobytku wyspiarzy. Kubary notował:

„(…) po powrocie na Jap, takowe zostają publicznie dzielone między członków wyprawy i rodziny w niej zainteresowane. Sprowadzenie nareszcie owych, nieraz cetnary ważących kamieni z wysokości kilkunastu stóp nad poziom do brzegu morza i ładowanie na czółno, wymaga także wysiłków niepoślednich”².

Kubary pragnął bliżej opracować zagadnienie dziwnych „pieniędzy” jak też w ogóle innych środków płatniczych na wyspach (skorupki muszel). Niemieckie czasopismo naukowe „Globus” w 1899 roku opublikowało artykuł o „Pieniądzach kamiennych Karolin” wraz ze zdjęciami wykonanymi przez Kubarego i napisało, że „najlepszym źródłem informacji o tym dziwnym pieniądzu jest Kubary”.