7.8 MISECZKA I ŁYŻKA
pochodzenie: Wyspa Palau, państwo - Republika Palau, Mikronezja
datacja: XIX/XX w.
wymiary: miseczka 18 x 2 x 11 cm, łyżka 11,5 x 5,5 x 1,5 cm
Owalna miseczka wykonana ręcznie z masy rogowej pancerza morskiego żółwia zwanego szylkretowym. Po bokach miseczki znajdują się małe uchwyty.
Ozdobna, głęboka łyżka wykonana ręcznie z masy rogowej pancerza żółwia szylkretowego. Łyżka lekko przejrzysta, żółtawa, z ciemnobrązowymi plamami. Trzonek w kształcie rybiego ogona.
Naczynia jak ta miseczka, zazwyczaj w komplecie z łyżkami, stanowiły wyłączną własność kobiet. Zazwyczaj były wykorzystywane przy specjalnych okazjach jako waluta lub w trakcie rytualnej wymiany z innymi kobietami. Miały uroczyste znaczenie, tak jak i inne pamiątki wykonywane ze skorupy żółwia szylkretowego na wyspach archipelagu Palau (grzebienie, biżuteria, łyżki, i haczyki na ryby). Skorupę żółwia najpierw ogrzewano w gorącej wodzie, a następnie kształtowano poprzez umieszczenie w drewnianej formie i schłodzenie, co nadawało na trwałe pożądany kształt. Szylkret był bardzo popularnym surowcem na Oceanii o czym może świadczyć duża ilość zachowanych do dzisiejszych czasów przedmiotów, które można spotkać w galeriach sztuki plemiennej.
Palau to archipelag ponad dwustu wysp, z których tylko osiem jest zamieszkałych. Na wyspach archipelagu Palau, przebywał Jan Stanisław Kubary spędził kilka miesięcy i zdobył sobie przyjaźń krajowców, których leczył podczas epidemii grypy. Na jednej z wysp Mikronezji Kubary osiadł, zbudował dom, założył plantację i ożenił się. Źródła podają, iż był pierwszym białym człowiekiem na wielu spośród wysp Oceanii, gdzie zebrał wiele okazów, przekazanych później do muzeów europejskich. Szczegółowo opracował wszystkie najważniejsze archipelagi Oceanu Spokojnego. Dokonał wielu odkryć przyrodniczych i archeologicznych oraz sporządził mapy tych terenów. Zmarł w 1896 r. na wyspie Ponape (Sfederowane Stany Mikronezji). Dla upamiętnienia tej wybitnej zasłużonej postaci jego imieniem nazwano szczyt w pasmie Finisterre na Nowej Gwinei (Mount Kubari), a także kilka gatunków miejscowych ptaków.
Eksponaty pozyskane w terenie prawdopodobnie przed I wojną światową, przywiezione do Wrocławia stanowiły część kolekcji etnograficznej w tamtejszej Katedrze Etnografii. W 1953 r. przekazane do Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie.
Eksponaty wypożyczone z Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie (PME 5 861, PME 4 250).
Źródła:
Carlier Jean-Edouard – Art. De Micronésie, Paris: Voyageurs & Curieux, 2013.
Karta katalogu naukowego PME – Anna Kutnowska, Małgorzata Nowik.
Słabczyński Wacław – Polscy podróżnicy i odkrywcy, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1988.
https://pl.wikipedia.org/wiki/Jan_Kubary.
Opracowali: Magdalena Bogdan, Lucjan Buchalik