Polskie poznawanie świata

Zagadnienie kamiennych siekier

Zobacz także Obiekty z kolekcji Malkina - Pióropusz czarownika

Zagadnienie kamiennych siekier


Obserwując Indian, Niemcewicz wysnuł pogląd, „że człowiek jest wszędzie taki sam". Umieszczony w identycznym klimacie, na takiej samej ziemi, nawet na innej półkuli miałby — zdaniem Niemcewicza — te same przyzwyczajenia i ten sam stopień cywilizacji. Sądził, iż w kulturze ludzkości identyczne lub podobne warunki bytowania dadzą identyczne lub podobne rezultaty.


Zagadnienie to zajmowało go również po powrocie do Polski. Odwiedzając Krzemieniec w 1816 r., zanotował: „Między znalezionymi w okolicach tych ciekawościami, zastanowił mię w zbiorze profesora botaniki p. Besser (Wspomniany Wilibald Besser (1784-1842) był w tym czasie wykładowcą botaniki w Krzemieńcu i twórcą miejscowego ogrodu botanicznego), towmak, czyli siekierka uciosana z kamienia podobnego do bazaltu, z wydrążeniem, w które wchodziła rękojeść zupełnie taka, jakich niegdyś Indyanie amerykańscy i inni przed poznaniem żelaza używać zwykli byli. Pomyślałem więc sobie, że wszędy umysł ludzki, przyciśniony potrzebą, jednymże sposobem zastępuje wynalazki dojrzalszego dowcipu.”

W dwa lata później, w czerwcu 1818 г., Niemcewicz, odwiedzając Ludwika Kropińskiego w Woronczynie, znowu spotyka się z wytworami krzemiennymi. „Przed kilku laty — pisze — gdy rów kopano, znaleziono warstwę obalonych tam wiekami dębów, wyrzuciwszy je z wielką pracą, w pewnej głębokości znaleziono drugą warstwę, a pod nią młotki i siekierki z krzemienia robione, tak jak siekierki indyjskie. Ileż pamiętają wieków, jak dawno ziemia nasza jest zamieszkaną! Siekierki te oddane są do muzeum krzemienieckiego.” I tak, ta siekierka kamienna zupełnie podobna do tych, których używali Indyanie północnej Ameryki dowodzi, że przemysł ludzki wszędzie się jednakowo zaczynał.

Spróbujmy teraz zrekonstruować Niemcewiczowski wzorzec (model) interpretacji dawnych dziejów ludzkości. Punktem wyjścia jest stwierdzenie, że człowiek jest wszędzie taki sam. Te same warunki bytowania dają te same cnoty i wady i ten sam stopień cywilizacji. Stąd podobieństwo kamiennych siekierek Indian do analogicznych siekierek z naszych ziem. Fakt istnienia ludów na tym samym stopniu cywilizacji w różnych czasach, i odwrotnie, istnienia w tym samym czasie ludów na różnych stopniach cywilizacji, dowodzi różnic w szybkości ich rozwoju. Zjawisko to pozwala na wyobrażenie sobie dawnych społeczeństw na podstawie społeczeństw istniejących aktualnie na niższym stopniu rozwojowym.

Zauważmy, iż interesował go też czas w wymiarze geologicznym. W Ameryce zaciekawiły go „szkielety olbrzymich zwierząt zwanych mammoth”. W innym przypadku zanotował: „Widziałem tutaj niezwykły szkielet zwierzęcia, które musiało być większe od konia. Znaleziono je w Wirginii, należy sądzić, że było mięsożerne. Ileż to ras zginęło w przyrodzie, czemuż związki materii nie tworzą nowych?” Zostawszy w kwietniu 1798 r. członkiem Towarzystwa Filozoficznego w Filadelfii Niemcewicz był obecny na posiedzeniu w dniu 4 maja tegoż roku, na którym jego przewodniczący, Tomasz Jefferson, zaznajomił uczestników „z kilkoma listami otrzymanymi z różnych stron Unii w sprawie odkrycia szczątków mamuta czy też innych nieznanych zwierząt”.

Zgodnie z art. 173 ustawy Prawa Telekomunikacyjnego informujemy, że kontynuując przeglądanie tej strony wyrażasz zgodę na zapisywanie na Twoim komputerze tzw. plików cookies. Ciasteczka pozwalają nam na gromadzenie informacji dotyczących statystyk oglądalności strony. Jeżeli nie wyrażasz zgody na zapisywanie ich zmień ustawienia swojej przeglądarki internetowej.