Polskie poznawanie świata

Projekt archeologiczny Nakum

Projekt archeologiczny Nakum


Problem pochodzenia kultury Majów na obszarze nizin Gwatemali i Jukatanu stanowi do dzisiaj jedną z największych zagadek archeologii Ameryki prekolumbijskiej. W ciągu tzw. środkowego okresu preklasycznego (ok. 1000-300 p.n.e.), dochodzi do zasiedlenia terenów północnej i środkowej Gwatemali, Belize i południowo-wschodniego Meksyku (w rejonie Jukatanu). Obszar ten pozostawał wcześniej prawie w ogóle niezamieszkały.


Projekt kierowany przez dr Jarosława Źrałkę z Instytutu Archeologii UJ zakłada wnikliwe zbadanie początków osadnictwa i genezy kultury Majów. W północnej części tego stanowiska polscy archeolodzy natrafili na bardzo intensywne ślady osadnictwa, a nawet relikty architektury związane z pierwszymi osadnikami, którzy zasiedlili samo Nakum oraz inne pobliskie tereny po 1000 roku p.n.e.


Głównym celem projektu jest zlokalizowanie jak największej liczby śladów osadnictwa datowanego na ten najstarszy okres historii Majów na nizinach (ok. 1000-700/600 p.n.e.), ustalenie skąd dokładnie przybyli pierwsi osadnicy, jakimi drogami się przemieszczali i dlaczego wybrali właśnie takie miejsca, jak Nakum i inne sąsiednie tereny do osadnictwa 1.

Projekt Archeologiczny Nakum rozpoczął swe prace w 2006 roku skupiając się na badaniach zarówno północnej, dotąd nie przebadanej części stanowiska, jak również obszaru rozciągającego się w obrębie najważniejszego dziedzińca południowej części Nakum, zwanego Patiem 1.

Badania prowadzone w południowej części Nakum2, na terenie Patia 1, wielkiego dziedzińca, otoczonego z czterech stron przez budynki w typie piramid i świątyń, przyniosły rewelacyjne rezultaty. Najbardziej spektakularnym znaleziskiem sezonu 2006 było jednak odkrycie, jakiego dokonano w piramidzie mającej ok. 12 m wysokości, usytuowanej po wschodniej stronie dziedzińca Patia 1. W trakcie badań prowadzonych na szczycie wybranej przez nas piramidy, której lokalizacja sugerowała iż może ona być mauzoleum władców Nakum, natrafiliśmy na grobowiec królewski 3. Odkryto niezniszczone naczynia ceramiczne oraz pozostałości szkieletu i setki jadeitowych ozdób w środkowej i północnej jego części, wśród których wielkością i bogactwem wyróżniał się zwłaszcza pektorał z jadeitu. Znaleziska te potwierdziły nam, że grobowiec nie został wcześniej obrabowany.

W roku 2008 w pobliżu grobowca królewskiego polscy archeolodzy natrafili na dwa bardzo ciekawe depozyty ofiarne. Jeden z nich został wkopany w posadzkę komnaty położonej na szczycie piramidy i składał się z 10 krzemiennych ostrzy, z których przynajmniej cztery pomalowane były na niebiesko. U Majów niebieski był kolorem związanym z ofiarami. Przeznaczonych na ofiarę jeńców malowano na niebiesko zanim ich uśmiercano. Nie jest więc wykluczone, że ostrza pełniły funkcję rytualną. Obok nich znajdowała się wielka misa, służąca do przygotowywania tortillas (placków kukurydzianych).

Polskie badania w Nakum były lub wciąż są sponsorowane dzięki dotacjom i grantom przyznanym przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Narodowe Centrum Nauki, Fundację na Rzecz Nauki Polskiej, Foundation for the Advancement of Mesoamerican Studies, Inc., a także dzięki środkom z Uniwersytetu Jagiellońskiego.


 

1 Historię Majów otwiera okres preklasyczny datowany w przybliżeniu na lata pomiędzy 2000 p.n.e. a III w. n.e. Najstarszy odcinek tego okresu, zwany wczesnym okresem preklasycznym jest jak dotąd znany niemal wyłącznie z południowych terenów zajmowanych przez kulturę Majów (wyżyny oraz wybrzeże Pacyfiku). W tym właśnie rejonie pojawiają się na początku drugiego tysiąclecia p.n.e. pierwsze społeczności rolnicze zajmujące się wyrabianiem ceramiki oraz prowadzące osiadły tryb życia. Niestety, drugie tysiąclecie p.n.e. jest okresem pozbawionym praktycznie w ogóle osadnictwa na nizinach Majów, a więc na terenach rozciągających się dalej na północ, w rejonie półwyspu Jukatan. Sytuacja ta ulega zmianie dopiero w środkowym okresie preklasycznym, który wciąż jest jednym z najsłabiej poznanych odcinków czasu w historii Majów i datowany jest w przybliżeniu na lata pomiędzy 1000 a 300 p.n.e. Okres ten charakteryzuje się bardzo istotnymi zmianami i przeobrażeniami związanymi przede wszystkim z zasiedleniem większości terenów nizin, które wcześniej pozostawały prawie w ogóle niezamieszkałe.
 

2 Opis stanowiska
Nakum podzielone jest na dwa główne sektory – Północny i Południowy. Sektor Północny tworzy rozległy plac (Plac Północny) zamknięty od zachodu i wchodu kilkoma platformami, na których wznosiły się prawdopodobnie niewielkie budowle z materiałów nietrwałych oraz wysoka budowla świątynna w typie piramidy (Budowla X).

Sektor Południowy składa się z dwóch szerokich placów (nazwanych Placem Centralnym i Placem Wschodnim), a także z mniejszego dziedzińca zwanego Placem Południowo-wschodnim oraz z wielkiego kompleksu Akropolu.

Akropol tworzy system kompleksów pałacowych wzniesionych na ogromnej, kwadratowej platformie dookoła której mieści się 12 mniejszych patiów. Zabudowa architektoniczna Akropolu jest mocno skoncentrowana i zamknięta, tworząc tym samym odseparowaną, prywatną przestrzeń mieszkalną dla członków elity Nakum. Po środku platformy Akropolu znajduje się kolejna wysoka platforma nazywana Akropolem Centralnym lub Wewnętrznym, która w ostatniej fazie konstrukcyjnej posiadała na szczycie pięć budynków. Prawdopodobnie było to miejsce, gdzie zamieszkiwał władca wraz z rodziną w schyłkowym okresie klasycznym (IX-X w. n.e.).

Stanowisko Nakum tworzy nie tylko monumentalne centrum, ale również rozległe peryferia, z licznymi kompleksami mieszkalnymi.
 

3Grobowiec wyposażony był w kilka naczyń ceramicznych (w tym jedno przedstawiające tańczącego Boga Kukurydzy) oraz ponad 460 paciorków z jadeitu i muszli, tworzących kilkanaście naszyjników i innych ozdób zmarłego. Do tej pory na ziemiach Majów odkryto w trakcie prac archeologicznych tylko 3 inne naczynia z podobnym przedstawieniem tańczącego boga kukurydzy.

W okolicy klatki piersiowej zmarłego, poniżej bogatego wielorzędowego naszyjnika z jadeitu i nefrytu, znajdował się bezcenny pektorał z jadeitu, pokryty z jednej strony rytym przedstawieniem twarzy mężczyzny, a z drugiej strony serią hieroglifów. Jak wykazały analizy epigrafików (znawców pisma), zwłaszcza Simona Martina, pierwszy glif oznacza nazwę pektorału, co jest bardzo ciekawe, gdyż znanych jest bardzo niewiele zabytków posiadających swoje indywidualne imię. Drugi i trzeci hieroglif funkcjonują razem, oznaczając nazwę ośrodka oraz tytuł królewski władcy, którego imię można z kolei odczytać jako Ixim Chan („bóg kukurydzy-wąż”).

Odkryty grobowiec jest pierwszym grobowcem królewskim, na jaki natrafiono w Nakum i jeden z pierwszych nie wyrabowanych grobowców królewskich odkrytych na obszarze całego Parku Triangulo w północno-wschodniej Gwatemali. Jest on datowany na przełom VII i VIII wieku n.e., a więc na czasy bujnego rozkwitu cywilizacji Majów.

 

Zgodnie z art. 173 ustawy Prawa Telekomunikacyjnego informujemy, że kontynuując przeglądanie tej strony wyrażasz zgodę na zapisywanie na Twoim komputerze tzw. plików cookies. Ciasteczka pozwalają nam na gromadzenie informacji dotyczących statystyk oglądalności strony. Jeżeli nie wyrażasz zgody na zapisywanie ich zmień ustawienia swojej przeglądarki internetowej.