Polskie poznawanie świata

Idea powstania muzeum o charakterze etnograficznym

Idea powstania muzeum o charakterze etnograficznym


Idea otwarcia w Polsce muzeum o charakterze etnograficznym, powstała (tak, jak w kilku innych krajach europejskich) pod koniec XIX-wieku. Związana była z poczuciem patriotyzmu i obowiązku względem tradycyjnej kultury ludowej (traktowanej ówcześnie za kulturę narodową).


Pasjonaci uważali, że należy coś zrobić, aby zachować jej powoli zanikające świadectwa. Taką najbardziej reprezentatywną formą (i zarazem najłatwiejszą w zdobyciu), były przedmioty materialne, które zaczęto gromadzić jeszcze kilkadziesiąt lat wcześniej, zanim powstał pomysł stworzenia dla nich odpowiedniego miejsca. Z czasem zebrano ich tyle, że należało powołać specjalną instytucję. Jej zadaniem było dbanie o zbiory i udostępnianie ich do oglądania zainteresowanym.

Nieco inny cel przyświecał gromadzeniu kolekcji pozaeuropejskich (najpierw prywatnych, a później muzealnych). Przede wszystkim chodziło o ukazanie pewnej specyfiki i inności – egzotyki, a ich przydatność, bądź wartość, dyktowane były zazwyczaj odczuciami samych zbieraczy.

W późniejszych latach, gdy tworzenie profilu muzeum etnograficznego i charakteru poszczególnych ekspozycji, zaczęły być planowane, zmieniła się także koncepcja gromadzenia przedmiotów. Przede wszystkim przestały być zbierane tylko dla samego faktu ich zbierania. Miały przedstawiać kontekst kulturowy, z którego się wywodziły i być dopełnieniem zbiorów, które już znajdowały się w muzeach. Poza tym, pozyskiwali je głównie specjaliści – odpowiednio przygotowani pod kątem zbierania i dokumentowania danych. O tym, jak dalej toczyły się ich losy (w jaki sposób były prezentowane – na ekspozycjach stałych lub czasowych), decydowali muzealnicy. Dbanie o przedmioty i organizowanie wystaw, to nie jedyne inicjatywy współczesnych muzeów. Do innych zadań należą: prowadzenie lekcji muzealnych, organizowanie zjazdów, konferencji naukowych i spotkań inauguracyjnych (przyświecających powstawaniu wystaw), tworzenie katalogów oraz publikacji naukowych. Ponadto sama wystawa jest zwieńczeniem wcześniejszych zabiegów, jak: opisanie i klasyfikacja przedmiotów oraz przygotowanie scenariusza dla ich ekspozycji.

Do czasu II wojny światowej, istniały w Polsce cztery państwowe muzea etnograficzne – w: Warszawie, Krakowie, Łodzi i Wilnie. Po wojnie powstało ich więcej, ale etnograficzne przedmioty posiadają nie tylko te placówki, które w nazwie mają słowo „etnograficzne”. Do najważniejszych, w których znajdują się takie o proweniencji amerykanistycznej, należą m.in.: Państwowe Muzeum Etnograficzne w Warszawie, Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie, Muzeum Narodowe w Szczecinie, Muzeum Etnograficzne im. Seweryna Udzieli w Krakowie (cieszące się największym zbiorem przedmiotów z obu Ameryk – około 1550 sztuk), Muzeum Archeologiczne w Krakowie, Muzeum Archeologiczne i Etnograficzne w Łodzi, Muzeum Etnograficzne w Gdańsku, Centralne Muzeum Morskie w Gdańsku, Muzeum Etnograficzne w Poznaniu, Muzeum Instrumentów Muzycznych w Poznaniu, Muzeum Archeologiczne we Wrocławiu.

Jak do polskich muzeów trafiły zbiory z Ameryki Północnej i Południowej?  Część zakupiono lub wymieniono z innymi muzeami. Inne były efektem pobytu i badań terenowych etnologów (m.in. pracowników muzeów lub osób związanych na co dzień z placówkami uniwersyteckimi i Polską Akademią Nauk). Jeszcze inne, to dary od osób prywatnych (np. podróżników, dyplomatów) lub depozyty.

Jakiego rodzaju są to przedmioty? Najróżniejsze, ich zastosowanie było bardzo szerokie, stąd pogrupowano je w określone działy. Są to np. przedmioty: codziennego użytku, związane z transportem, określonym zajęciem (garncarstwem, rybołówstwem, tkactwem czy polowaniem), ozdoby i odzież, instrumenty muzyczne czy przedmioty o charakterze magicznym i obrzędowym.  

Oprócz dużych muzeów, posiadających kolekcje amerykanistyczne, istnieją także mniejsze oddziały i placówki prywatne, których podstawą są zbiory własne założycieli lub imienników, a także dary i depozyty od innych osób prywatnych. Do najbardziej znanych, należą: Muzeum – Pracownia Literacka Arkadego Fiedlera w Puszczykowie pod Poznaniem czy Muzeum Podróżników im. Tony Halika w Toruniu. 

Zgodnie z art. 173 ustawy Prawa Telekomunikacyjnego informujemy, że kontynuując przeglądanie tej strony wyrażasz zgodę na zapisywanie na Twoim komputerze tzw. plików cookies. Ciasteczka pozwalają nam na gromadzenie informacji dotyczących statystyk oglądalności strony. Jeżeli nie wyrażasz zgody na zapisywanie ich zmień ustawienia swojej przeglądarki internetowej.