Polskie poznawanie świata

Kierownik badań - Władysław Filipowiak

Zobacz także Starożytny Egipt - Religia

Kierownik badań - Władysław Filipowiak

W delcie Nigru – W. Filipowiak w trakcie penetracji wioski (wyprawa 1962 r.) – fot. W. Fenrych

Prof. dr hab. Władysław Filipowiak miał znaczący wpływ na rozwój co najmniej kilku dziedzin szczecińskiej humanistyki.. Pomimo, że nie był pierwszym dyrektorem muzeum szczecińskiego (działał w latach 1955-2000) to właśnie On odcisnął na nim najbardziej widoczne piętno i zadecydował o jego zbiorach i kształcie.

 

Władysław Filipowiak urodził się 29 kwietnia 1926 roku w Kaczycach k/Cieszyna. Do Szczecina trafił w 1947 roku. W 1950 roku ukończył studia na Wydziale Handlu Zagranicznego ówczesnej Wyższej Szkoły Ekonomicznej w Szczecinie. To jednak nie było Jego powołanie. W roku 1953 ukończył archeologię na Uniwersytecie Poznańskim (dziś Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu).

Już w trakcie studiów (w roku 1952) związał się z archeologią Pomorza Zachodniego której pozostał wierny prawie do końca swoich dni.1 Także w trakcie studiów, w roku 1952, został kierownikiem placówki Instytutu Historii i Kultury Materialnej Polskiej Akademii Nauk w Wolinie (dziś Instytut Etnologii i Archeologii PAN).

Trzy lata później, w roku 1955, został dyrektorem ówczesnego Muzeum Pomorza Zachodniego w Szczecinie. Jedną z Jego pierwszych decyzji było założenie rocznika muzealnego - „Materiałów Zachodniopomorskich”, którego redaktorem naczelnym był do końca. Pismo wychodziło nieprzerwanie od roku 1955 i zakończyło swoja edycję na tomie XLVI w roku 2000.2 W kolejnych tomach rocznika widać rozwój i dokonania nie tylko muzealników ale całej humanistyki szczecińskiej. W piśmie tym publikowali swoje teksty z czasem także liczni polscy afrykaniści.3

W. Filipowiak był inicjatorem powołania muzeów regionalnych w Wolinie, Kamieniu Pomorskim, Cedyni, Stargardzie Szczecińskim i Świnoujściu. Dzięki Niemu zainicjowano i rozwijano badania nad dawną kulturą ludową i gromadzeniem zbiorów z Pomorza Zachodniego.

Kierowanie dużym, wielodziałowym Muzeum przez archeologa nie zdominowało jednak muzeum, a już na pewno nie kosztem innych dziedzin i działów. Systematycznie powiększano zbiory sztuki współczesnej i polskiej, numizmatyki, rzemiosła czy zbiory-źródła do dziejów dawnego Szczecina. Liczne wystawy czasowe uświadamiały Szczecinianom, że ich muzeum ma poważne zbiory właściwie z każdej dziedziny. Z czasem, po rozpoczęciu badań w Afryce, już od 1963 roku zaistniały także stałe wystawy ukazujące kulturę ludów Afryki.4 W roku 1971, dzięki staraniom prof. W. Filipowiaka, Muzeum Pomorza Zachodniego otrzymało rangę Muzeum Narodowego. Tak było - bo Dyrektor Muzeum Narodowego w Szczecinie, prof. W. Filipowiak był prawdziwym muzealnikiem rozumiejącym, że prawdziwą rangę muzeum nadają tej instytucji jego zbiory.

W międzyczasie, w roku 1967, broni doktorat pt.: Średniowieczna stolica Mali w świetle źródeł pisanych, ustnych i archeologicznych, na tle zaplecza gospodarczo-politycznego. Dwadzieścia lat później (1987) habilituje się z pracy Ėtudes archéologiques su la capitale médiévale du Mali. W roku 1989 zostaje profesorem zwyczajnym.

W roku 1984, gdy zaistniała idea powołania Uniwersytetu Szczecińskiego – już jako samodzielny pracownik nauki, aktywnie włączył się wpierw w jego organizację a następnie przez lata wykładał w ówczesnym Instytucie Historii – archeologię (w latach 1985-2003).

Był nie tylko muzealnikiem ale archeologiem. Na liście jego publikacji, liczącej ponad 200 pozycji (w tym kilkadziesiąt w językach obcych) – archeologia dominuje.5

Prowadził wykopaliska we wszystkich większych miastach regionu: w Szczecinie, Cedyni, Kamieniu Pomorskim, a zwłaszcza Wolinie6. W tym ostatnim mieście działał czynnie jako archeolog będąc już na emeryturze. Wszystkie działania w terenie owocowały wspomnianymi, licznymi, szczegółowymi publikacjami. Przegląd bibliografii jego prac potwierdza, że wiele z nich należy już dziś do klasyki: Kamień Wczesnośredniowieczny (1959), Wolinianie Studium osadnicze (1962), Cedynia w czasach Mieszka I, (1962), aż do Początków żeglugi słowiańskiej u ujścia Odry, Studia nad etnogeneza Słowian (1988), Z najstarszych dziejów Odry jako szlaku komunikacyjnego i handlowego (1992)…

Z czasem swoje zainteresowania archeologiczne podzielił miedzy odkrycia na Pomorzu Zachodnim i w Afryce. Wspomniane wyżej prace na temat tego ostatniego regionu weszły także do kanonu lektur na temat przeszłości tego kontynentu. Odkrycie w małej miejscowości Niani, na pograniczu Gwinei i Mali, stolicy średniowiecznego państwa Mali zostało potwierdzone przez badaczy afrykańskich m.in. takich jak D. T. Niane.7 Inni jak C. Meillassoux czy J. Hunwick traktują to jako jedną z możliwych hipotez.

Lista dokonań prof. W. Filipowiaka nie kończy się w „trójkącie” muzealnik – archeolog - afrykanista. W roku 1956 był członkiem-założycielem Szczecińskiego Towarzystwa Naukowego instytucji działającej do dziś i skupiającej kilkuset naukowców ze wszystkich dziedzin. W międzyczasie prowadzi gościnne wykłady w Oslo, Lund, Sztokholmie, Kopenhadze, Amsterdamie, Berlinie, Kolonii, Bratysławie, Brnie, Koszycach a nawet w Reykjaviku. Był członkiem Komisji Nauk Pra- i Protohistorycznych Polskiej Akademii Nauk oraz Komisji Nauk Orientalistycznych PAN. Był także członkiem-przedstawicielem w Union International des Sciences prehistoriques et protohistoriques w Gandawie, wieloletnim członkiem Internationale Institute of Conservation Historic and Artistic Works w Londynie. członkiem-korespondentem Deutsche Archeologische Institut w Berlinie a także członkiem Komisji Narodowej International Council of Museums (ICOM), W roku 1981 jako ekspert tegoż International Council of Museums (ICOM UNESCO) współtworzył organizację rodzimego muzealnictwa w Ułan Bator, w Mongolii. Był Członkiem Honorowym Polskiego Stowarzyszenia Afrykanistycznego.8

Odcisnął zdecydowane piętno na kształcie nauki i kultury Pomorza Zachodniego.

Zmarł 31 marca 2014 roku.

 

1 Ostatnia publikacją naukową prof. W .Filipowiaka jest jednak, Manding Sila – Droga Mandingów a położenie stolicy dawnego Mali, w: Ex Africa semper aliquid novi, (red.J. Łapott, E. Prądzyńska), Żory 2014, t. 1, s.49-64.

2 Od roku 2004 zaczęła się ukazywać tzw. nowa seria, która miałaby być kontynuacją wcześniejszych dokonań.

3 Zob. L. Zajdel-Szczyrska, D. Wołągiewicz, Materiały do bibliografii afrykanistyki szczecińskiej w: Afryka 40 lat penetracji oraz poznawania ludów i ich kultur (red. J. Łapott, E. Prądzyńska, B. Zaborowska), Szczecin 2004, s. 389-395.

4 Powiększające się zbiory z terenów „pozaafrykańskich” sprawiły, że w roku 1983 Dział Etnografii został podzielony na Dział Kultur Pozaeuropejskich i Dział Etnografii Pomorza.

6 Pierwszy jego artykuł to jednak: Późnolateńskie naczynie grafitowe z Januszkowa, w pow. inowrocławskim, "Przegląd Archeologiczny",1953, 9, s. 342-347. Formalnie wcześniej powstało kilka mniejszych prac. Ten artykuł, w rozmowach, uważał za swój debiut archeologiczny. Ostatnim archeologicznym artykułem był wspomniany wyżej: Manding Sila – Droga Mandingów…op.cit. (zob. przypis 3).

7 D. T. Niane, op.cit., J. O. Hunwick, The midfourteenth century Capital of Mali, w: „Journal of African History”, XIV, Nr 2, s.195-208, C. Meillassoux, L'itinéraire d'Ibn Battuta de Walata à Malli, w: „The Journal of African History”, Vol. 13, nr 3, 1972, p. 389-395 zob. także: fr.wikipedia.org/wiki/Empire_du_Mali (dostęp: 23.07.2015). Filipowiak W., 1981, op. cit.

Filipowiak W., Manding Sila – Droga Mandingów a położenie stolicy dawnego Mali, w: Ex Africa semper aliquid novi, (red. J. Łapott, E. Prądzyńska), Żory 2014, t. 1, s.49-64.

8 Zob. Łapott J., In memoriam Profesor Władysław Filipowiak (1926–2014) Słowo o historii szczecińskiej afrykanistyki, w: „Afryka”, 39/2014, s.9-22.


 

Zgodnie z art. 173 ustawy Prawa Telekomunikacyjnego informujemy, że kontynuując przeglądanie tej strony wyrażasz zgodę na zapisywanie na Twoim komputerze tzw. plików cookies. Ciasteczka pozwalają nam na gromadzenie informacji dotyczących statystyk oglądalności strony. Jeżeli nie wyrażasz zgody na zapisywanie ich zmień ustawienia swojej przeglądarki internetowej.