Zakres badań

Jak pisze sam J. Czekanowski według „bardzo liberalnej instrukcji” otrzymanej od F. von Luschana:

moje zadanie polegało na zebraniu materiałów do monografii królestwa Ruandy, żyło ono bowiem dotychczas swoim odwiecznym, feudalnym ładem, jeszcze nie naruszonym przez okupacje europejską. Drugim ważnym zdaniem było nawiązanie kontaktu z Pigmejami i zbadanie ich przynajmniej pod względem antropologicznym. Wymagało to zagłębienia się w lasy dziewicze górnej części dorzecza Aruwimi, łącznie z zachodnimi zboczami Ruwenzori. Wreszcie trzecie zadanie polegało na zbadaniu stosunków etnograficznych, lingwistycznych i antropologicznych na obszarze między Nilem a Kongo. Chodziło tu o zebranie wiadomości dotyczących jednej z podówczas najmniej znanych części afrykańskiego kontynentu.¹

Jednak w terenie weryfikuje nieco swoje plany przedstawiając powody w ten sposób: Przez 4 dni podejmowano te próby [nawiązania kontaktu z Pigmejami- J. Ł]. Byliśmy w obozie Pigmejów.

Pertraktowaliśmy z siedzącymi w krzakach, nie dali się jednak obejrzeć… Natomiast badania Baamba szły bardzo pomyślnie i kontynuowałem je w ciągu całej drogi. Na Baamba, tych osławionych ludożerców i zbójów, nie mogłem się skarżyć. Wbrew oczekiwaniom był to jeden z najbardziej idyllicznych fragmentów całej podróży.² Ten „idylliczny” fragment realizowano jednak w „większej grupie” dlatego ten entuzjazm podróżniczy i badawczy J. Czekanowskiego jest tym bardziej godzien podziwu. Pisze bowiem: W ten sposób stan liczebny mojej karawany [19 marca – J. Ł] podniósł się do 55 osób, wliczając w to i mnie. Miałem teraz 5 żołnierzy, 2 uzbrojonych dozorców, 3 służących i 44 tragarzy, w tym 11 bardzo wyczerpanych.³ I dalej … Przecież od dwóch miesięcy, dokładnie od 25 stycznia, ciągle byliśmy w drodze. Mieliśmy aż 49 dni forsownych marszów. Był to bezspornie afrykański rekord!⁴

Jak pisze J. Bar: Przystępując po raz pierwszy do systematycznych badań terenowych Czekanowski reprezentował kierunek historyczny typu Bernhada Ankermanna. Uważał, że głównym zadaniem etnografii – traktowanej jako nauki pomocniczej historii – są badania nad początkami i przeszłością narodów wobec braku źródeł pisanych. Forschungen… stały się egzemplifikacją założeń badawczych dominującego wówczas w Niemczech kierunku naukowego.⁵