Polskie poznawanie świata

Pozyskane zbiory

Zobacz także L. Janikowski - towarzysz podróży

Pozyskane zbiory

Dworzanin władcy pokonujący sznur zawieszony na wysokości 235 cm (Batutsi) – Kissaka

Najlepiej o różnorodności swoich działań w trakcie ekspedycji pisze sam J. Czekanowski podsumowując swoje dokonania na „półmetku” wyprawy (po badaniach w Międzyjezierzu).


Wyniki, pod względem swoich rozmiarów, przewyższały znacznie to, czego ode mnie w Berlinie oczekiwano. Dano mi zaledwie 450 schematów do zapisywania obserwacji antropologicznych. Ogólna liczba obserwacji osiągnęła już 1499 i zamierzałem podnieść ja do co najmniej 4000. […] Dziennik podróży przewidziany na 800 stron tekstu in folio i 400 stron ósemki. Pierwszych odesłałem w przebitkach 515, zaś drugich tylko 43. Zaiste rekordowym osiągnieciem była kolekcja licząca 1005 czaszek ludzkich, wysłanych do Berlina.1 J. Czekanowski nie wymienia tutaj ilości zbiorów etnograficznych na których najbardziej zależało muzeum w Berlinie – były one jednak bezsprzecznie znaczne. „Zasmakowawszy” jednak w działalności „pozakolekcjonerskiej” zmienia w trakcie trwania wyprawy swoje nastawienie pisząc:

Uważałem, że główne [moje J. Ł.] zadanie polega na rozwiazywaniu zagadnień naukowych, te zaś wymagały dalekich podróży. Wobec tego, po wysłaniu ostatniego zbioru z Fort Portal, zamknąłem konto wydatków na zakupy etnografików i nabywałem je już tylko za rzeczy dla mnie bezwartościowe, jak na przykład butelki po wypitych trunkach, puszki po zjedzonych konserwach itp.2

J. Bar we wstępie do wydanego ostatnio Dziennika… podsumowując działania J. Czekanowskiego w Afryce pisze: Antropologiczno-etnograficzny dorobek ekspedycji, za który odpowiedzialny był polski uczony, prezentował się następująco: zebrano 1017 czaszek i około 4000 eksponatów etnograficznych, dokonano pomiarów na 4500 osobnikach, wykonano 700 zdjęć fotograficznych, zdjęto gipsowe maski z 36 osób, nagrano 87 fonogramów i teksty w 37 językach.3

Zdania jednak na temat tej części dokonań J. Czekanowskiego czasami się dość znacznie różnią. A. Kuczyński pisze np. tylko o 1967 eksponatach etnograficznych a Ch. Siege o 370 eksponatach znajdujących się muzeum w Lipsku.4 Wynika to zapewne z faktu, że po pierwsze J. Czekanowski gromadził zbiory co najmniej dla dwóch muzeów niemieckich - w Berlinie i Lipsku, po drugie jak wspomina Ch. Siege niektóre zbiory opisane ogólna metryczką „wyprawa księcia Adolfa Friedricha” należałoby także przypisać J. Czekanowskiemu.

Wspomniana Ch. Seige z Museum für Völkerkunde w Lipsku tak przedstawia tamtejsza kolekcję : Eksponaty pochodzące z plemienia Batoro [Toro – J. Ł.] tworzą najliczniejszy i najbardziej znany zbiór przedmiotów pojedynczej grupy etnicznej wśród obiektów zebranych przez J. Czekanowskiego. Znajdują się wśród nich głównie przedmioty codziennego użytku, narzędzia, odzież, ozdoby, bron Batoro. Zbiór eksponatów z regionu Uelle – Ituri zawiera przede wszystkim obiekty z plemienia Momvu, żyjącego we wschodniej części Ituri. Na szczególną uwagę zasługują tutaj liczne typowe dla regionu leżanki, wyplatane drzwi wejściowe oraz kolekcja precyzyjnie wykonanych płyt [przepasek –J. Ł.] ozdobnych dla kobiet (Sigbi) z trawy i liści o różnych wzorach.5

Pomimo podejmowanych do tej pory prób temat zbiorów zgromadzonych przez J. Czekanowskiego w Afryce czeka nadal na szczegółowe opracowanie.

 

1 Op. cit. 1958, s.24

2 Op. cit., 1958, s. 48

3 J. Bar, wstęp do: J. Czekanowski, Dziennik podróży afrykańskiej, Warszawa 2014, s.7.

4 A. Kuczynski (red.), „Zmarłego grzebie się w bananowym gaju…” w: Wśród buszu i czarowników Antologia polskich relacji o ludach Afryki, Wrocław Warszawa Kraków Gdańsk Łódź 1990, (Wstęp – A. Kuczynski, s.291.)

5 Ch. Siege, Die Sammlung Jan Czekanowski im Museum für Völkerkunde zu Leipzig, w: Zwischen Nil und Kongo. Auf den Spuren von Jan Czekanowski, Leipzig 2001, s.26. Omówienie to dotyczy tylko zbiorów Muzeum w Lipsku. Gros zbiorów trafiło do Berlina. Na tle ich podziału zrodził się wieloletni konflikt między tymi dwiema placówkami.

Zgodnie z art. 173 ustawy Prawa Telekomunikacyjnego informujemy, że kontynuując przeglądanie tej strony wyrażasz zgodę na zapisywanie na Twoim komputerze tzw. plików cookies. Ciasteczka pozwalają nam na gromadzenie informacji dotyczących statystyk oglądalności strony. Jeżeli nie wyrażasz zgody na zapisywanie ich zmień ustawienia swojej przeglądarki internetowej.