Polskie poznawanie świata

Tell Edfu

Zobacz także Eksponaty archeologiczne

Tell Edfu

Edfu - jedno z najlepiej zachowanych miast starożytnego Egiptu położone jest na zachodnim brzegu Nilu około 100 km na południe od Teb. Obecne Edfu, w starożytności stolica drugiego górnoegipskiego nomu, nosiło nazwę Dżeba, co oznacza „miejsce zemsty” – właśnie tutaj sprawiedliwość miała spotkać wszystkich wrogów Horusa, na czele z bogiem Setem, który wedle mitu właśnie w tym miejscu przegrał swą potyczkę z Horusem.

 

W okresie ptolemejsko-rzymskim miasto nazywano Apollinopolis Magna – greckiego boga Apolla utożsamiano wówczas z Horusem. Pierwsze prace wykopaliskowe na terenie stanowiska rozpoczęły się w XIX wieku, kiedy to francuski egiptolog Auguste Mariette rozpoczął oczyszczanie świątyni Horusa – kompleksu budowli powstałego w okresie ptolemejskim - od czasów panowania Ptolemeusza III do okresu panowania Ptolemeusza XII (237-57 roku p.n.e.). Pozostała część stanowiska była systematycznie niszczona przez sabakhinów – miejscową ludność wydobywająca suszoną cegłę, z której powstały starożytne budowle, na potrzeby własnej działalności, głównie rolniczej – jako środek do użyźniania pobliskich pól. Kolejne badania rozpoczął w Edfu Instytut Francuski (IFAO) w 1914 roku i mimo obiecujących w znaleziska początków zostały one szybko zawieszone. Regularne prace wykopaliskowe podjęte zostały na krótko w latach 20-tych a następnie w 1936 roku przez polsko-francuską misję kierowaną przez Bernarda Bruyére’a, a w ciągu kolejnych dwóch sezonów przez prof. Kazimierza Michałowskiego. Badania przerwane zostały w wyniku wybuchu II wojny światowej. Polska misja nie powróciła już na stanowisko. Badania na nim podjęto ponownie na początku XXI wieku i obecnie prowadzone są przez The Oriental Institute Uniwersytetu w Chicago.

Wykopaliska w Edfu pozwalają poznać rozwój miasta na przestrzeni niemal trzech tysięcy lat. Najstarsze pozostałości odkryte do tej pory na stanowisku datowane są na druga połowę Starego Państwa – koniec V dynastii. Obejmują one cmentarzysko oraz resztki zabudowy mieszkalnej. Najmłodsze to wczesnoislamski cmentarz datowany na X w.n.e.

W badaniach zainicjowanych w 1937 roku przez polsko-francuską misję ze strony polskiej, obok Kazimierza Michałowskiego, wzięli udział również papirolog Jerzy Manteuffel, architekci Arnold Czeczot i Tadeusz Górski oraz antropolog Stanisław Żejmo-Żejmis. Prace skoncentrowały się na dwóch obszarach. Po zachodniej stronie tellu oczyszczono głównie warstwy powstałe w okresach ptolemejsko-rzymskim do bizantyńskiego. Rezultatem tych wykopalisk było odkrycie mi.in. koptyjskiego klasztoru datowanego na VII w.n.e., rzymskich łaźni oraz ptolemejskiego sanktuarium. Wśród drobnych zabytków na szczególną uwagę zasługują ostrakony – fragmenty ceramiki pokryte tekstami (głównie greckie i demotyczne) o charakterze administracyjno gospodarczym.

Po południowej stronie tellu oczyszczono obszar nekropolii powstałych w okresach Starego Państwa, Pierwszego Okresu Przejściowego i Średniego Państwa. Efektem było odkrycie licznych grobowców-mastab, głównie z okresu VI dynastii, przebudowanych w Drugim Okresie Przejściowym i włączonych w system fortyfikacyjny miasta. Najważniejszym odkryciem była niewątpliwie mastaba Izi – nomarchy drugiego nomu w okresie panowania Teti (ok. 2345-2323 p.n.e.). W wykonanych z cegły suszonej mastabach odkryto wyposażenie grobowe – alabastrowe naczynia, niektóre z imionami faraona Teti, naczynia miedziane i ceramiczne oraz inne drobne przedmioty. Wiele z tych zabytków, łącznie z wykonanymi z kamienia ślepymi wrotami mastaby Izi, znajduje się obecnie w Muzeum Narodowym w Warszawie.

 

Zgodnie z art. 173 ustawy Prawa Telekomunikacyjnego informujemy, że kontynuując przeglądanie tej strony wyrażasz zgodę na zapisywanie na Twoim komputerze tzw. plików cookies. Ciasteczka pozwalają nam na gromadzenie informacji dotyczących statystyk oglądalności strony. Jeżeli nie wyrażasz zgody na zapisywanie ich zmień ustawienia swojej przeglądarki internetowej.