Polskie poznawanie świata

Kultury zamieszkujące

Zobacz także L. Janikowski - towarzysz podróży

Kultury zamieszkujące

Ludy Kojsan (Koisan, Koi-San, Koisan, Khoisan) to zespół językowo – kulturowy wyraźnie wyodrębniony na tle etnicznej mapy Afryki. Jednym z głównym kryteriów ich odmienności od otaczających ich ludów Bantu pozostaje język.


Cechą charakterystyczną mowy Sanów, Koin-Koin i Damara (Bergdama) jest monosylabiczność oraz występowanie tzw. mlasków i dźwięków naśladowczych. Obok zasadniczej odmienności językowej, od nigrytów odróżnia ich także jaśniejszy, żółto-szary kolor skóry, steatopygia1 (zwłaszcza widoczna u kobiet Koin-Koin) i niski (150 - 160 cm) wzrost. Stosowana powszechnie nazwa Kojsan powstała ze zlepku etnonimu Koin-Koin i San (określenia nadanego przez Koin-Koin łowiecko - zbierackim Buszmenom).

Zasadniczo do ludów Koi-San zaliczyć można trzy grupy2. Są to San (Buszmeni), Koin-Koin (Hotentoci) i Damara (Bergdama). Sanowie to zasadniczo nieposiadająca poczucia jedności ponadszczepowej grupa ludów zbieracko - łowieckich. Ze względu na rozległość zamieszkiwanych w przeszłości terenów, historycznie podzielić ich można na cztery główne zespoły szczepów3. Są to Kung (północny), Naron (Aikwe) z terenów Pustyni Kalahari, Namib z pustyni o tej samej nazwie i Kham (odłam najbardziej wysunięty na południe). Można przyjąć, że do czasu zetknięcia się z falą białych osadników Sanowie pozostawali na etapie odpowiadającym europejskim kulturom paleolitycznym. Nie znali wytopu żelaza, koła garncarskiego, a większość niezbędnych przedmiotów (strój, ozdoby a przede wszystkim broń i narzędzia) wyrabiali ze skór, kości i skorup upolowanej zwierzyny lub pozyskiwali od ludów Bantu i spokrewnionych z nimi Koin-Koin. Struktura społeczna Sanów nie rozwinęła się ponad grupy lokalne, na które składało się kilka monogamicznych i patrylinearnych rodzin. Grupy lokalne zasiedlały własny teren, w obrębie którego nieustannie się przemieszczały w poszukiwaniu żywności i trudno dostępnych źródeł wody.

Druga grupa ludów Kojsan to pasterze - koczownicy Koin-Koin. Są oni antropologicznie i kulturowo spokrewnieni z Sanami. Etnonim Koin-Koin jest rzadziej spotykaną nazwą niż populrne w literaturze, pochodzące z holenderskiego Hotentoci (Hüttetüt), co dosłownie oznaczało bełkot, kogoś bełkoczącego (aluzja do języka mlaskowego). Lud ten podobnie jak Buszmeni zamieszkiwał niegdyś rozległy obszar Afryki Wschodniej lecz wskutek napierających od północy ludów Bantu zmuszony został do migracji na tereny Afryki Południowej. W końcowym okresie wędrówki Koin-Koin rywalizowali z Sanami o coraz bardziej kurczące się wolne obszary, na ktorych mogliby wypasać bydło. Ich kultura, struktura społeczna i tradycyjne rzemiosło w zetknięciu się z osadnikami burskimi, a także kolonistami niemieckimi na terenach obecnej Namibii, uległy szybkiej dezitegracji. Przyjmuje się, że w przeszłości Hootetntoci dzielili się na cztery główne grupy językowe: Kapa, Gona, Korana i Nama4.

Ostatnią grupą ludów Kojsan są Damara (Bergdama), którzy w przeszłości zajmowali się podobnie jak Sanowie zbieractwem i łowiectwem. Ich dokładne pochodzenie oraz czas przybycia na tereny obecnej Namibii nie są znane, do dziś zamieszkują północną część kraju, pomiędzy liczniejszymi Ovambo, Herero i Koin-Koin. Z tych ostatnich wywodzi się większość żyjących do dziś dnia Koin-Koin (grupy Aman, Hobesen i Khau-Goan), z nimi też miał głównie styczność Roman Stopa.Ponadto wymienia się jeszcze małe grupy Heikum i Auen oraz Huwe, Galikwe i Hiechware z Kalahari.

 

 

1 Steatopygia - gromadzenie się grubej warstwy tłuszczu na pośladkach, która tworzy rodzaj fałdy (zgrubienia).

2 Ze względu na pokrewieństwo kultury, w tym zwłaszcza języka, niektórzy badacze zaliczają do grupy ludów Kojsan również plemię Sandawe zamieszkujące tereny obecnej Tanzanii.

3 Ponadto wymienia się jeszcze małe grupy Heikum i Auen oraz Huwe, Galikwe i Hiechware z Kalahari.

4 Z tych ostatnich wywodzi się większość żyjących do dziś dnia Koin-Koin (grupy Aman, Hobesen i Khau-Goan), z nimi też miał głównie styczność Roman Stopa.

Zgodnie z art. 173 ustawy Prawa Telekomunikacyjnego informujemy, że kontynuując przeglądanie tej strony wyrażasz zgodę na zapisywanie na Twoim komputerze tzw. plików cookies. Ciasteczka pozwalają nam na gromadzenie informacji dotyczących statystyk oglądalności strony. Jeżeli nie wyrażasz zgody na zapisywanie ich zmień ustawienia swojej przeglądarki internetowej.